Ծանոթ հարիսայի պատմության անծանոթ էջերը
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՀարիսան հայկական ազգային կերակրատեսակ է։ Այն պատրաստելու համար ցորենի ձավարը և հավի, ոչխարի կամ տավարի միսը կճուճի մեջ թոնրում եփում են՝ փայտե թիակով հարելով մինչև մածուցիկ զանգված դառնալը։ Ուտելիս վրան լցնում են հալած յուղ, երբեմն նաև համեմունքներ։ Հնում համարվել է ծիսական ու տոնական կերակուր, և պատրաստել են հանդիսավոր օրերին (հարսանիք, ժողովրդական տոներ և այլն), կերել են մեծամասամբ կիրակի առավոտյան, ինչպես, ի դեպ, խաշը։
Հարիսան համարվել է Նավասարդյան ուտեստ: Այն ամբողջ գիշեր եփել են Նավասարդ ամսի մեկին (օգոստոսի 11), երբ հայերը համաժողովրդական տոնախմբությամբ նշել են Նոր տարին: Հարիսան ծիսական ուտեստ լինելուց բացի նաև դասվել է զորաց ուտեստների դասին: Այդ շիլայանման ուտեստը եղել է հայոց բանակի հիմնական ուտեստներից մեկը, քանի որ շատ սննդարար է և ունի օգտակար հատկություններ:
Բացի դա, հայերը ռազմական հաղթանակները նշել են հենց հարիսայի սեղանների շուրջ: Այս ամենից բացի, այն նաև առօրյա սննդակարգում է եղել շատ հարգի: Հարիսայի պատրաստման ընթացքը երկար է և դժվար: Միսը ձավարի հետ լավ եփում են` անընդհատ հարելով փայտե թիակով, մինչև համասեռ զանգված ստացվի, որից էլ առաջացել է ուտեստի անվանումը` հարիսա: Մատուցելիս ավելացվում է յուղ: Հարիսան Հայաստանի տարբեր վայրերում տարբեր կերպ են պատրաստում:
Տարածված է նաև դրա մի այլ տարատեսակը` քաշիկան: Դա հարիսայի տեսակ է, որ պատրաստվում է թոնրի մեջ և պատրաստման ժամանակ չի խառնվում: Հայերը դրա մեջ խորհուրդ են դրել: Ամանորյա հարիսան չի կարելի խառնել, որպեսզի նոր տարին խառնակ չլինի և խաղաղություն տիրի:
Հարիսայի հետ կապված նաև ավանդապատումներ կան: Ըստ դրանցից մեկի, երբ Գրիգոր Լուսավորիչը Խոր վիրապից դուրս է եկել, մտել է Վաղարշապատ և վաթսուն օր շարունակ քարոզ կարդացել տեղի հեթանոս հայերին, որոնք հետաքրքրությամբ լսել են նրան։
Աղքատներին ճաշ տալու համար նա հրամայում է գյուղացիներին ձավար, յուղ ու ոչխարներ բերել։ Ապա մորթել է տվել ոչխարները, մեծ-մեծ կաթսաներ դրել կրակին և միսն ու ձավարը լցրել մեջը։ Այնուհետև հրամայել է շիլա պատրաստողներին խառնել կաթսայում եղածը, այսինքն՝ հարել շիլան։
Ըստ այդ ավանդության, հենց այսպես էլ առաջացել է հարիսա անվանումը։ Այնուամենայնիվ, պետք է ընդունել, որ հայերը այդ շիլան եփել են նաև նախաքրիստոնեական շրջանում, և, ամենայն հավանականությամբ, այն ժամանակ էլ է այն կոչվել հարիսա, այսինքն՝ հարված:
Հարիսան, որպես ուտեստ, մեծ դեր է խաղացել Մուսա լեռան ինքնապաշտպանության ժամանակ, քանի որ լեռան լանջին պաշտպանվող մուսալեռցիները, բացի ցորենից ու գառան մսից, ուտելու ուրիշ ոչինչ չեն ունեցել: Եվ հարիսան փրկել է նրանց:
Ներկայիս Մուսալեռ գյուղը հիմնելուց հետո ամեն տարի սեպտեմբերի երրորդ կիրակի օրն այստեղ հարիսա են եփում և նման կերպ նշում Մուսա լեռան հաղթական ինքնապաշտպանությունը: Հարիսան եփելու իրավունք ունի միայն 14 մուսալեռցի ընտանիք, և այդ իրավունքը ժառանգաբար անցնում է հորից որդուն:
Վերջին շրջանում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն հարիսան ճանաչել է որպես թուրքական ազգային կերակուր: Սա արդեն գնահատվել է որպես սխալ որոշում, որովհետև հայերը հարիսա են եփել դեռ այն ժամանակ, երբ թուրքերը դեռ որպես ազգ ձևավորված չեն եղել:
Բացի դա, նրանք չեն կարող հարիսա ունենալ, քանի որ նրանց ծանոթ չի եղել հացահատիկը, տվյալ դեպքում՝ ձավարը:
Ի՞նչն էր միավորել Կապանի երիտասարդությանը. «Փաստ»
Սենսացիաների պակաս չկա. ի՞նչ են «պատմում» հարկային ցուցանիշները. «Փաստ»
Հայ ժողովուրդը չի կարող հանդուրժել ոտնձգությունը ազգային արժեքների դեմ. «Փաստ»
Ֆուլ հաուսի հետ կապված օգոստոսին էլի անակնկալ կա. Գարիկ Սեփխանյան (տեսանյութ)
Գազ չի լինելու
ՀՀ հավաքականի կազմում միշտ ունեցել եմ հանդիպումներում հաղթելու եռանդ, կիրք և ցանկություն․ Մխիթարյան
Այսօր շտապօգնության անձնակազմին դանակահարած տղամարդը նախկինում մի քանի անգամ տեղափոխվել է հոգեկան առողջության կենտրոն
Լիբանանահայ երիտասարդը՝ դժբախտ պատահարի զոհ
Ապրիլի 29-ին և 30-ին հարյուրավոր հասցեներում լույս չի լինելու
Հրդեհ՝ Երևանի Տերյան փողոցի բնակելի շենքերից մեկում
Ուշագնաց եղավ 3 հոգի, Ռուբեն Եսայանի ինքնազգացողությունը վատացավ. կայացավ «Մարդաuպանը ես եմ» գրքի շնորհանդեսը
«Արցախ» կամերային նվագախումբը Նարեկ Հախնազարյանի ղեկավարությամբ հանդես կգա Սերգեյ Խաչատրյանի հետ
«Այսօր 2 կոպեկ ավել վաստակելու և դահլիճում հանդիսատես լցնելու համար փորձում են կատարել հանդիսատեսի ցանկությունը». Շուշան Պետրոսյան
Հայտնի է, թե երբ կարող է տեղի ունենալ Իրանի և ԱՄՆ-ի միջև բանակցությունների հաջորդ փուլը
Օդի ջերմաստիճանը զգալի կբարձրանա
Հայերը և հույները նորից ու նորից գտնում են վերածնման ճանապարհը. ՀՀ դեսպան
Ոգեկոչման արարողություն Բուխարեստում՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին
«Բարսելոնա» Մ-19-ը՝ Պատանեկան Չեմպիոնների լիգայի հաղթող
Ռուսաստանի ԶՈՒ-ն զանգվածային անօդաչու թռչող սարքերով հարված են հասցրել Չերկասիի օդանավակայանին (տեսանյութ)
Եռապատկվում է անչափահասների էլեկտրական սկուտեր վարելու տուգանքները ՌԴ-ում. որքա՞ն կկազմի գումարը
Զինվորական ծառայության սահմանային տարիքը կփոխվի՞․ մանրամասներ
Իրանի նավահանգստում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով զոհերի թիվը հասել է 65-ի
ԱՄՆ-ն պատժամիջոցներ է սահմանել հութիներին օգնող ընկերությունների և նավերի նկատմամբ
Արցախի հայության էթնիկ զտումը և պատմության ու մշակույթի խեղաթյուրումը
Երևանում կառուցվող էլիտար շենքում աշխատակիցը 6-րդ հարկից ընկել է եւ մահացել
«Lվացք էր ուզում փռել, պատշգամբը փլվեց». մանրամասներ Շենգավիթի շենքերից մեկում տեղի ունեցած փլուզումից
Հրազդան գետն ընկած Ուկրաինայի անչափահաս քաղաքացուն դեռ չեն գտել, որոնողական աշխատանքները շարունակվում են
Սուրբ Աթոռին կոչ ենք անում՝ քայլեր ձեռնարկել կալանավորված հայ գերիների ազատ արձակման ուղղությամբ
ԵԱ․ Աշիկ Անդրեյանը 5-րդն է
Մոսկվայում այսօր «Եդինայա Ռոսիա» կուսակցության նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ «Նացիզմի դեմ տարած հաղթանակի նշանակության մասին. դասեր ՄԱԿ-ի ստեղծումից» միջազգային սիմպոզիումը
Մարմնամարզիկներ Արթուր Դավթյանն ու Համլետ Մանուկյանը՝ Աշխարհի բացարձակ գավաթակիրներ
Անհնար է առանց հուզվելու նայել․ հարսանիքի ժամանակ Ռոզա Դավթյանի խոսքը՝ մահացած հայրիկին՝ նրա ծննդյան օրը
Վրաստանի նախագահ Միխայիլ Կավելաշվիլին ժամանել է Հայաստան
Իդրամն ու IDBank-ը՝ Career City Fest-ի մասնակից
Անդրեի նախկին կինը սկանդալային դեպքերից հետո նոր լուսանկար է հրապարակել
Վառ ելույթներ և անսպառ էներգիա․ կայացավ «Ծաղկունք» միջազգային 7-րդ փառատոնը
«ՀՀ–ն հաստատական դիրքորոշում ունի հասնելու կայուն խաղաղության մեր տարածաշրջանում». Փաշինյանը՝ Էստոնիայի վարչապետին
Արտակարգ դեպք` Երևանում. քաղաքացին ընկել է նոր կառուցվող Ինեկոբանկի ինքնաշեն վերելակի հորը
Դանակով զինված քաղաքացին հարձակվել է բուժաշխատողների վրա
Քեզանից հետո. Անի Երանյանի խորհրդավոր գրառումը
Ատելության խոսքը բավական մեծ տարածում ունի. Քննարկում Անահիտ Մանասյանի նախաձեռնությամբ
Արդարադատության նախարարը Եգիպտոսի դեսպանի հետ քննարկել է դատապարտյալների փոխանցմանն առնչվող հարցեր
Վթար՝ Երևանում, «Hyundai»-ն բախվել է եզրաքարին, ապա ծառին. Shamshyan
Խաղաղության գործընթացը չեզոքացնում է Ադրբեջանը․ Բաքուն մեղադրում է ՀՀ-ին՝ Արցախի ականապատ տարածքների համար
Հայտնաբերվել է չհայտարարագրված և մաքսային հսկողությունից թաքցված դեղորայք
ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունը զգուշացնում է
Արցախցիները կարող են խուսափել անձնագրում «Ադրբեջան» նշումից. ՆԳՆ
Գառնու տաճարի բաղնիքի խճանկարը կվերականգնվի. այսօր տրվել է մեկնարկը
Սահմանապահ զորքերի զինծառայողին անզգուշությամբ ինքնասպանության հասցնելու հատկանիշներով քրվարույթ է նախաձեռնվել․ ՔԿ
Ամերիաբանկը մասնակցեց Career City Fest փառատոնին` ներկայացնելով Ամերիացիներին բնորոշ արժեքները
