Փոքր ՀԷԿ–երը՝ բազում խնդիրների աքիլլեսյան գարշապար. «Փաստ»

ОБЩЕСТВО 24 Ноябрь, 2018 7:37

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Այն, որ երկար տարիներ տարբեր ոլորտների մասնագետները մեկուսացվել են, որպեսզի համակարգերում ստեղծված խառնաշփոթի պատճառով շատերը չհասկանան, թե իրականում որտեղ է թաքնված շան գլուխը, նորություն չէ: Այս ձևով երկիրը կառավարվել է խորհրդային կարգերի փլուզումից հետո, բայց կան ոլորտներ, որոնք եթե «կառավարվեն» քաղաքական ուժի ցանկություններով, կապրիզներով կամ առավել ևս երկիրը թալանելու մարմաջով, ապա ողջ երկիրը կկանգնեցնեն կրախի առջև:

Նման վայ որոշումներից մեկով սկսվեցին այլընտրանքային էներգիայի աղբյուր ունենալու փնտրտուքները, որը հանգեցրեց փոքր ՀԷԿ–եր կառուցելու ծրագրի ընդունմանն ու իրագործմանը: Կարճ ժամանակ անց, սակայն, պարզվեց, որ այստեղ ինչ–որ բան այն չէ: Գետերը սկսեցին ցամաքել, ձկնատեսակները վերանալ, իսկ գետերի ջրերով ոռոգվող հողերը՝ չորանալ:

Ինչ վերաբերում է Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովին, ապա պարզից էլ պարզ է, որ այն, տարիներ շարունակ դակելով վերևների պահանջները, չի էլ փորձել նույն այդ վերևներին մասնագիտորեն բացատրել, որ օրինակ մեկ ջրի բաժակում ինչքան էլ որ վերևները ցանկանան, հնարավոր չէ երկու բաժակ ջուր «տեղավորել»: Ցավալին այն է, որ իրականում ՀԾԿՀ–ն նման ցանկություն անգամ չի ունեցել, քանի որ նախորդ իշխանությունների օրոք բոլորն աշխատում էին ոչ թե հարցերին մասնագիտական մոտեցում ցուցաբերել, այլ վերևների դաբրոյով ստացվող ցանկությունները դակելու տրամաբանությամբ:

Նույն տրամաբանությամբ էլ սկսվել է նաև փոքր ՀԷԿ–երի ծրագրի իրականացման գործընթացը, որի ժամանակ, որքան էլ զարմանալի է, լիցենզիայի տրամադրումն իրականացվել է բազմակի թերություններով:

Մասնավորապես ՀԷԿ–ի կառուցման լիցենզիան որպես կանոն տրամադրվել է փոքր ՀԷԿ–ի կառուցելու ամենավերջին էտապում, երբ արդեն ջրի օգտագործման և հողի տրամադրման թույլտվությունը տրված է եղել: Բայց հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի տված լիցենզիաներում այդպես էլ չի ֆիքսվել, թե օրինակ՝ ո՞ւմ կողմից և ե՞րբ է տրվել ջրօգտագործման թույլտվությունը և ջրի հիմնական ցուցանիշները, որոնք անմիջապես կապված են ՀԷԿ–ի տեխնոլոգիական խնդիրների հետ: Լիցենզիայում ընդամենը նշվում է ջրառի ու ջրի հեռացման նիշերը, հաշվարկային ճնշումը և հաշվարկային ելքը, սակայն, զարմանալիորեն չի ներկայացված այս ոլորտում շատ կարևոր տվյալ, թե ինչքան է բնապահպանական թողքը:

Փոքր ՀԷԿ–ի էլեկտրաէներգիա արտադրելու լիցենզիայում չի նշված նաև, թե ինչքան է ՀԷԿ–ի կողմից էլեկտրաէներգիա արտադրելու չափաքանակը, ինչը նույնպես շատ զարմանալի է: Զարմանալի է նաև այն, որ այսօրինակ հարցերի մասին նույնպես մինչ օրս դեռ ոչ ոք որևէ գնահատական չի հնչեցրել:

Շարունակելով լիցենզիայի թեման՝ հավելենք, որ այդ փաստաթղթում չի նշվում նաև, թե փոքր ՀԷԿ–ի տեխնիկա–տնտեսական ցուցանիշներում կոնկրետ ինչ հիմնական սարքավորումներ են տեղադրվելու և դրանք տեխնիկական ինչ ցուցանիշներ պետք է ունենան, ինչը նույնպես կարող է հնարավոր չարաշահումների տեղիք տալ:

Այս և այլ կոպիտ սխալների պատճառով ներկայում փոքր ՀԷԿ–երը երկիրը կանգնեցրել են բնապահպանական աղետի շեմին: Մի կողմից գետերն են սկսել ցամաքել, մյուս կողմից գյուղացիներն են զրկվել ոռոգման ջրից: Էլ չենք խոսում գետերում ապրող կենդանատեսակների վերանալու և դրանից բխող այլ խնդիրների մասին:

Փոքր ՀԷԿ–երի կառուցման և շահագործման լիցենզիայում էլեկտրաէներգիայի արտադրության քանակը հաշվելուն, ապա համապատասխան սարքավորումների չլինելու պատճառով հնարավոր չէ հասկանալ, թե բացի ՀԷԿ–ի տիրոջ գրպանը հարստացնելուց, իրականում երկրին ու ժողովրդին տված օգուտն ինչքան է:

Եվ նման լղոզված մեկնարկային պայմաններով էլ սկսվել է փոքր ՀԷԿ–եր կառուցելու բումը, բայց հարց է ծագում, թե նման պայմաններում ՀՀ դատախազության կողմից հարուցված քրեական գործերն ինչպե՞ս են ուսումնասիրվելու և ովքե՞ր են դառնալու իրական մեղավորները:

Ու թեև ներկայում իբրև թե փորձ է արվում SKADA համակարգի միջոցով ուսումնասիրել, թե ինչպես են աշխատում փոքր ՀԷԿ–երը, սակայն նշենք, որ մինչև նույն այդ ՀԷԿ–երում ջրի ծախսաչափեր չտեղադրվեն, հնարավոր չի լինի նշված SKADA համակարգից օգտվել ու իրականությունը հասկանալ: Մյուս կողմից, հասկանալի պատճառներով, քանի որ փոքր ՀԷԿ–երի սեփականատերերն առանձնապես շահագրգռված չեն իրենց կողմից իրականացվող մեքենայությունների կծիկը բացելուն օժանդակել, բնական է, որ նրանք կհրաժարվեն նաև ծախսաչափեր տեղադրելու վրա հավել յալ գումարներ ծախսելուց:

Այս ամենից հետո հարց է ծագում, թե նոր կառավարությունը մեղավորներին գտնելու և պատասխանատվության կանչելու գործընթացի ընթացքում իրականությունը պատշաճ գնահատելու, խնդիրները վերլուծելու համար արդյո՞ք կրկին կգնա մասնագետներին մեկուսացնելու և իրականությունը լղոզելու ճանապարհով, թե՞, այնուամենայնիվ, կփորձի ոլորտն առողջացնելու հստակ քայլեր ձեռնարկել:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում