Իրանը կիզակետում է պահում Թրամփի ուղուն առնչվող երեք խնդիր. The Jamestown Foundation
POLITICSՍեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին
Սպիտակ տանը օգոստոսի 8-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի մասնակցությամբ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև անցկացված հանդիպումը հանգեցրեց խաղաղության հասնելու և «Թրամփի ուղու հանուն միջազգային խաղաղության և բարգավաճման» (TRIPP) ձևավորման համատեղ պարտավորության: Հայաստանի և Ադրբեջանի խաղաղության հասնելու համատեղ պարտավորությունը լուրջ մտահոգություն է առաջացրել նրանց հարավային հարևան Իրանում: Հիմնախնդրի մասին գրում է The Jamestown Foundation-ը։
«Իրանի արտգործնախարարությունը ողջունել է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կնքված խաղաղության համաձայնագիրը՝ նշելով, որ Կովկասում խաղաղությունն ու կայունությունը օգուտ են բերում տարածաշրջանի բոլոր երկրներին: Միևնույն ժամանակ, նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել արտաքին միջամտության բացասական ազդեցության վերաբերյալ նրանց ընդհանուր սահմանների վրա: Այսպես կոչված «արտաքին միջամտությունը» վերաբերում է ԱՄՆ-ի կողմից TRIPP համաձայնագրի միջնորդությանը և ամերիկյան ընկերությունների ենթադրվող մասնակցությանը միջանցքի կառուցմանն ու կառավարմանը: «Ընդհանուր սահմանները» վերաբերում են Իրանի և Հայաստանի միջև 40 կիլոմետրանոց սահմանին: Իրանը, ըստ ամենայնի, մտահոգված է, որ ԱՄՆ-ի մասնակցությունը երթուղու կառուցմանը կվտանգի դրա տարանցումը Իրան-Հայաստան սահմանով:
Թեհրանը միաժամանակ մտահոգված է, որ TRIPP-ի շինարարությունն ու վերահսկողությունը ամերիկյան ընկերություններին հանձնելը Իրանին շրջապատելու և զսպելու ԱՄՆ ջանքերի մի մասն է: Այս մտահոգությունները սրվել են 12-օրյա իսրայելա-իրանական պատերազմից և հունիսի 21-ին Իրանի միջուկային օբյեկտների ԱՄՆ ռմբակոծությունից հետո: Փաշինյանի քաղաքական ընդդիմությունը Հայաստանում ևս իր աջակցությունն է հայտնել Իրանի TRIPP-ի դեմ արտահայտվելուն: Ադրբեջանին Նախիջևանի էսկլավ մուտք գործելու մասին համաձայնագիրը Հայաստանի տարածքով անորոշություն և անհանգստություն է առաջացել Երևանում, որոշ հայեր դա համարում են արտաքին ճնշման տակ պարտադրված զիջում կամ նույնիսկ սպառնալիք իրենց երկրի ինքնիշխանությանը։
Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեքշիանի օգոստոսի 19-ին Հայաստան կատարած այցի ժամանակ հայ պաշտոնյաները վստահեցրել են, որ նախագիծը սպառնալիք չի ներկայացնի Իրանի և Հայաստանի միջև ընդհանուր սահմանին կամ երկու երկրների միջև տարանցիկ փոխադրումներին։ Al Arabiya-ին տված հարցազրույցում Ալիևն հայտարարել է. «Որոշ լրատվամիջոցներում շատ լուրեր էին շրջանառվում, որ Ադրբեջանը պլանավորում է օկուպացնել Զանգեզուրը կամ կտրել Իրան-Հայաստան սահմանը։ Դա բացարձակ սուտ է»։
Իրանը կիզակետում է պահում Թրամփի երթուղուն առնչվող երեք խնդիր։ Նախ, Իրանն ակնկալում է, որ Միացյալ Նահանգների մասնակցությամբ Նախիջևան մուտք գործելու ցանկացած ճանապարհ պետք է գտնվի Իրան-Հայաստան սահմանից որքան հնարավոր է հեռու՝ իրանական տարածքի գաղտնիությունն ու անվտանգությունն ապահովելու համար։
Երկրորդ, TRIPP-ը կհատի Իրան-Հայաստան մայրուղին, որի կառուցմանն օգնում են իրանական ընկերությունները։ Իրանը ցանկանում է երաշխիքներ ստանալ, որ այս խաչմերուկում Իրանի և Հայաստանի միջև առևտրի վրա որևէ խոչընդոտ կամ սահմանափակում չի լինի։ Ինժեներական տեսանկյունից, վերգետնյա կամ ստորգետնյա անցման կառուցումը կարող է վերացնել այդ մտահոգությունները։
Երրորդ, Իրանը շեշտել է, որ երթուղին պետք է լինի Հայաստանի իրավասության ներքո։ Թեհրանը ցանկանում է երաշխիքներ ստանալ, որ TRIPP-ի ԱՄՆ-ի կողմից մոնիթորինգը և ստուգումը չի տարածվի Իրան-Հայաստան տարանցիկ երթուղու վրա և սահմանափակումներ կամ խնդիրներ չի ստեղծի երկու երկրների միջև տարանցման, առևտրի կամ քաղաքացիների տեղաշարժի համար։
Հայաստանի տարածքով Ադրբեջանի՝ դեպի Նախիջևան հասանելիությունն աշխարհաքաղաքական և տնտեսական հետևանքներն անխուսափելի են թվում Իրանի համար։ Եթե TRIPP-ը կառուցվի և իրականացվի, Արաքսի միջանցքի օգուտները կնվազեն։ 2023 թվականի սեպտեմբերին ադրբեջանական ուժերի կողմից Ղարաբաղի զավթումից հետո Իրանը և Ադրբեջանը համաձայնել են «Արաքսի միջանցք» կոչվող տարանցիկ երթուղի ստեղծել: Այն պետք է անցնի Իրանի Արևելյան Ադրբեջան նահանգով և Ադրբեջանի Զանգիլան շրջանի հարավարևմտյան անկյունում Աղբանդ գյուղը միացնի Նախիջևանի հարավի Օրդուբադ քաղաքի հետ։
«Արաքսի միջանցքը», որը ներառում է ավտոմոբիլային և երկաթուղային երթուղիներ, շրջանցում է Հայաստանը և ներկայում կառուցման փուլում է։
TRIPP-ի իրականացումը կարող է երկրորդ պլան մղել «Արաքսի միջանցքը»։ Սակայն, Ջուլֆայից դեպի Նախիջևան խորհրդային դարաշրջանի երկաթուղու վերածնունդը կարող է նվազեցնել TRIPP-ի բացասական տարանցիկ ազդեցությունն Իրանի վրա՝ վերամիավորելով Իրանը Հարավային Կովկասի և Ռուսաստանի երկաթուղային ցանցին։
TRIPP-ը Նախիջևանին կապահովի գազի, էլեկտրաէներգիայի, նավթի և օպտիկամանրաթելային կապի հասանելիություն մայրցամաքային Ադրբեջանից՝ նվազեցնելով Նախիջևանի կախվածությունը Իրանից էներգիայի ներմուծումից։ Իգդիր-Նախիջևան գազատարը նաև Նախիջևանին կապահովի թուրքական բնական գազի հասանելիություն։ TRIPP-ը կնպաստի նաև Տրանսկասպյան նախագծի իրականացմանը, որը թուրքմենական գազ կմատակարարի Ադրբեջան, Թուրքիա և Եվրոպա Կասպից ծովի միջոցով՝ իրանական գազի արտահանման համար դեպի Թուրքիա մեկ այլընտրանք ստեղծելով։
Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորումը Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ կարող է էլ ավելի նվազեցնել Հայաստանի կախվածությունը Ռուսաստանից: ՌԴ-ից Հայաստանի հեռանալու գործընթացը կարող է սրվել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև վերջնական խաղաղության համաձայնագրից հետո: Ռուս սահմանապահների դուրսբերումը Իրանի սահմանից, Երևանում և Շիրակում ռուսական երկու ռազմաբազաների փակումը և Հայաստանի դուրսբերումը ՀԱՊԿ-ից շատ հավանական են, ինչը կարող է հանգեցնել Հայաստանի և Արևմուտքի միջև ավելի ամուր համագործակցության։
Իրանը, հավանաբար, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների ջերմացումը օգտակար չի համարում, հատկապես հաշվի առնելով Ադրբեջանի սերտ կապերը Իսրայելի հետ։
Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև աննախադեպ լարվածությունը կարող է ազդել նաև Ադրբեջանի և Իրանի միջև հարաբերությունների վրա՝ նոր կոալիցիաների ձևավորման հետ մեկտեղ: Հարավային Կովկասի մերձեցումը Արևմուտքի հետ և Ռուսաստանից հեռանալը կարող է ներկայացնել տարածաշրջանային մոդելի փոփոխություն, որը կարող է աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունենալ Իրանի համար։
Կրեմլի՝ Ուկրաինայի դեմ պատերազմի ավարտից կամ հայկական ընդդիմության իշխանության գալուց հետո Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ավանդական հավասարակշռման գործողությանը վերադարձը կարող է շրջել տարածաշրջանում տեղի ունեցող մոդելի փոփոխությունը։ Սակայն, Իրանն այժմ կենտրոնացած է այն բանի վրա, որ Նախիջևան տանող ադրբեջանական ճանապարհը չսպառնա իրանա-հայաստանյան սահմանի իրանական շահերին», - գրում է The Jamestown Foundation-ը։
Հետևեք մեզ՝ այստեղ
5,092,062 AMD to the Bridge of Hope NGO. The beneficiary for September is the Moonq Technoschool
Pay your bill with Idram&IDBank, receive idcoins
UBPay and URemit Announce Partnership
Presentation of Mark Aren’s “The New Adventures of Sherlock Holmes” Book
20 million drams for Artsakh students, 10 million drams for a kindergarten for Artsakh children: IDBank
Ucom supports ArmDrone Community in teaching technologies of the future
The Power of One Dram Turns Five
AraratBank and “4090 Charity” Foundation: 2309 Meters Above the Earth
idcoins and profitable mortgage loans. IDBank at TOON EXPO YEREVAN 2025
Unibank Supported the Asia Bank to Bank Forum in Singapore
Instant idcoins ahead of the Armenia-Portugal football match: Idram&IDBank
Ucom Supports Environmental Conservation with Modern Technologies
1% idcoin within the framework of TOON EXPO: Idram&IDBank
AraratBank Joins ArcaPay with 0% Money Transfer Commission 
imID Launches “MobileID eSIM” Solution in Armenia
A New Funding Opportunity - Unsecured Agri Loan from AraratBank
Ameriabank presents the First Digital Business Cards in Armenia
Ameriabank Leads Mortgage Market with More Than 22% Share
5 042 314 AMD to the Zark eco-camp. The August beneficiary of the Power of One Dram initiative is the Bridge of Hope NGO
School purchases are more profitable with Idram&IDBank
Ucom and SunChild NGO Install Solar Plant at Yeghegnadzor Cultural Center
Idram Junior: The best companion for your child
Inecobank and The Bank of New York Mellon mark the launch of a partnership to expand international transfer capabilities
Over the clouds with AraratBank's Mastercard World Travel Card
Customer Appreciation Day at "Baghramyan" branch: IDBank
Unibank Issued Preferred Shares with a Fixed Annual Dividend of 12%
Team Telecom Armenia to Become First in Region to Replace 2G with Advanced Networks, Launching Program to Provide New Phones to Subscribers
Ucom’s Fixed Network Now Available in Yerevan's Silikyan District
UC Berkeley, Stanford, Visa Innovation Center and Much More: a Unique Opportunity for 10 Students from Armenia
Back to School 2025: HONOR 400 Lite 5G Smartphone Now More Accessible Thanks to Ucom’s Special Offer
International Youth Day: AraratBank Ensures Participation of 260 Young People in Tent Camp
IDBank Replenishes Its Share Capital
Unibank Becomes the Gold Sponsor of FC Alashkert
Ucom Integrates SatisfAI Platform for Continuous Customer Satisfaction Analysis
The Power of One Dram Team Visits the Hayordi Camp
Ameriabank Joins UATE, Marking a Groundbreaking Partnership between the Financial and Technological Sectors
When September Comes: Idram&IDBank
New Ucom Sales and Service Center Opened at Mashtots Avenue 7/4
Reputation Management in Armenia: Shushan Harutyunyan
IDBank's new premium business card – Mastercard Business Preferred
Ucom and SunChild NGO Launch Innovative "Smart Birdwatching" Educational Project
Ralph Yirikian Delivers a Lecture at Slavonic University's Engineering Summer School
Beating the heat, earning idcoins: Idram & IDBank
Unibank - the Main Sponsor of the Velosolutions UCI Pump Track World Championship Qualifier in Armenia
What to do If you’ve already become a victim of fraud
Idram and IDBank participated in Sevan Startup Summit
Armenian National Festival Takes Place under AraratBank's Sponsorship
ArmDrone Community will launch a One-Month Free Educational Program with Ucom’s Support
Ameriabank Receives Euromoney Award for Excellence 2025 as the Best Bank in Armenia
AraratBank's “The Will to Get Back on Your Feet Again” Film Series to Be Featured at Armenian National Festival 
