Yerevan, 06.November.2025,
00
:
00
English
Հայերեն Русский
BREAKING
Lavrov: Russia intends to outline concrete steps to resolve issues in Karabakh Armenia President signs decree on calling snap parliamentary elections on June 20 Armenia President petitions to Constitutional Court Armenia legislature convenes special session to consider new Electoral Code Latvia parliament recognizes Armenian Genocide 145 new cases of COVID-19 confirmed in Armenia Armenia acting Deputy PM receives Iran Ambassador Azerbaijanis advance in territory of Nor Ghazanchi village of Karabakh's Martakert again, negotiations underway Lebanon official to Armenians: You were killed by sword, we—by famine, blockade, but culprit is one Al-Arabia: 10,000 people parade with torches in Yerevan in memory of 1.5 million Armenians killed in Ottoman Turkey Greek PM expects to meet with Erdogan in the near future Armenia Ombudsman on protest held in front of Prosecutor General's Office


Նավթն ու գազը՝ որպես արտաքին քաղաքական գործիք. «Փաստ»

POLITICS
Կիսվել

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Ժամանակակից աշխարհում էներգառեսուրսները վաղուց այլևս միայն տնտեսական կամ տեխնոլոգիական կարևորություն չեն ներկայացնում։ Դրանք վերածվել են ռազմավարական գործիքի, որն ունի քաղաքական ճնշման, տնտեսական լծակների, դաշնակցային գծերի վերաձևման և նույնիսկ պատերազմների պատճառ դառնալու ներուժ։ Ավելին, ածխաջրածնային ռեսուրսները՝ մասնավորապես նավթն ու գազը, դարձել են ժամանակակից միջազգային հարաբերությունների հիմնական շարժիչ ուժերից մեկը։ Եվ այս համատեքստում պետությունների աշխարհաքաղաքական դիրքը հաճախ չափվում է ոչ այնքան նրանց տարածքով կամ դեմոգրաֆիկ կազմով, որքան նավթա-գազային ներուժով կամ դրանց մատակարարման ուղիների նկատմամբ վերահսկողությամբ։

Այդ պատճառով էլ էներգետիկ ռեսուրսների միջազգային բաշխվածությունը փոխում է ուժերի դասավորությունը ոչ միայն շուկաներում, այլ նաև դիվանագիտական հարթակներում։ Նավթի ու գազի պաշարները կենտրոնացած են որոշակի գոտիներում, սակայն դրանց սպառումը համատարած է՝ հատկապես զարգացած և զարգացող տնտեսություններում։ Արդյունքում, աշխարհի երկրներին կարելի է բաժանել երկու առանցքային խմբի։ Առաջին խմբում այն պետություններն են, որոնք ունեն ածխաջրածնային ռեսուրսների պաշարներ և վերահսկում են դրանց արտահանումը, իսկ երկրորդ խմբում են այն երկրները, որոնք չունեն նման ռեսուրսներ, բայց կախված են դրանց ներմուծումից, որը հաճախ իրենց համար կենսական նշանակություն ունի։

Այս բաժանումն իր հերթին ստեղծում է մատակարարման և պահանջարկի գլոբալ ցանց, որտեղ քաղաքական շահերն ու տնտեսական հավասարակշռությունները հաճախ հակասում են միմյանց։ Օրինակ՝ Եվրոպայի մի շարք երկրներ չունեն բավականաչափ տեղական էներգառեսուրսներ, ինչի հետևանքով նրանց կախվածությունը արտաքին մատակարարումներից դառնում է համատարած ու շարունակական։ Նման երկրները հիմնականում խաղադրույք են կատարում շուկայի կայունության, գների կանխատեսելիության, մատակարարման անխափանության ու դիվերսիֆիկացիայի վրա։ Նրանց համար գազատարի փակվելը կամ նավթի գների կտրուկ տատանումը ոչ միայն տնտեսական խնդիր է, այլև ազգային անվտանգության սպառնալիք։

Հենց այս պատճառով էլ էներգետիկ մատակարարման շղթաները դարձել են դիվանագիտական շահարկումների հիմնական հարթակներից մեկը։ Խոսքը միայն խողովակաշարերի մասին չէ, այլ նաև այն պայմանների, որոնք ապահովում են այդ խողովակաշարերի անվտանգությունն ու երկարաժամկետ շահագործումը։ Օրինակ՝ ռուսական «Գազպրոմի» մատակարարումներն Ուկրաինայի միջոցով եվրոպական շուկաներին, կամ ադրբեջանական գազի արտահանումը «Հարավային գազային միջանցքով»՝ վրացական ու թուրքական տարածքով դեպի ԵՄ, ոչ միայն տնտեսական, այլ ռազմավարական համակարգեր են։ Հենց այդ պատճառով էլ գազամատակարարումները չեն դիտվում զուտ առևտրային փոխանակման գործընթաց, այլ դրանք վերածվել են աշխարհաքաղաքական լծակների, որոնց միջոցով հնարավոր է պարտադրել քաղաքական դիրքորոշումներ, թուլացնել մրցակիցներին կամ ստեղծել միմյանցից կախվածություն։ Այս մոդելն է, որ դասական կերպով օգտագործվել է անցյալում և կրկնվում է նաև այսօր։

Սակայն միջազգային հարթակում գործում են այնպիսի դերակատարներ, որոնք հմտորեն օգտագործում են իրենց էներգետիկ պաշարները ոչ միայն որպես տնտեսական խաղաքարտ, այլ որպես բռնապետական ռեժիմների գոյատևման և ազդեցության ապահովման միջոց։ Խորհրդանշական դարձած օրինակը վերաբերում է Սադդամ Հուսեյնի կառավարման ժամանակաշրջանին, երբ Իրաքը փորձում էր նավթը դարձնել ուժի գործոն ոչ միայն իր հարևանների, այլ նաև միջազգային հանրության նկատմամբ։ Սադդամը գիտակցում էր, որ իր նավթը կարևոր է Արևմուտքի համար, և այդ գիտակցությունը հաճախ վերածում էր քաղաքական ու ռազմական արկածախնդրության։ Նրա՝ Քուվեյթ ներխուժումը 1990 թվականին միանգամայն կապված էր նավթի վրա վերահսկողություն հաստատելու և տարածաշրջանային ազդեցությունը մեծացնելու փորձի հետ։ Արդյունքում, միջազգային հանրությունը ստիպված եղավ միջամտել ռազմական ուժով, ինչն էլ ցույց տվեց, որ նավթը կարող է հանգեցնել ամբողջ տարածաշրջանների ապակայունացման։

Բռնապետական ռեժիմների կողմից նավթի ու գազի պաշարների՝ որպես հենարան օգտագործելու ամենաթարմ օրինակներից է Ադրբեջանը։ Ալիևյան ռեժիմը արդեն երկար տարիներ նավթից և գազից ստացվող եկամուտները օգտագործում է ոչ միայն սեփական իշխանության պահպանման և արտաքին աշխարհում լեգիտիմացման նպատակներով, այլև իր ագրեսիվ օրակարգն առաջ մղելու համար։ Իսկ եվրոպական համայնքը, որն իրեն հռչակել է որպես մարդու իրավունքների ու ժողովրդավարության փարոս, այսօր աչք է փակում Ադրբեջանի կոռուպցիայի, բռնաճնշումների, քաղաքական բանտարկյալների և Արցախում իրագործված էթնիկ զտումների վրա՝ գլխավորապես այն պատճառով, որ Բաքուն եվրոպական մի շարք երկրների մատակարարում է էներգառեսուրսներ։

ԱՐՍԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Կիսվել
Timeline
Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US AraratBank – Title Sponsor of Urartu Football Club The interview of Mher Abrahamyan, Chairman of the Board of IDBank, to Khaleej TimesAmeriabank’s Corporate Loan Portfolio Surpasses AMD 1 Trillion Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s Independence Day, held at the Cathedral of Monaco (video, photos) AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little OnesOpportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region – IDBankThe Largest 5G Coverage in Armenia: Ucom’s Network Now Reaches More Than 94% of the Population Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Concert of the “Artis Futura” Foundation with the Moscow “Russian Philharmonia” Symphony OrchestraNew Campaign Ahead of Savings Day: IDBank Think beyond today. Why save?Ucom General Director Ralph Yirikian Presented His Vision for Telecommunications in the Era of AI The Armenian UBPay system partners with iSend remittance global service Connected, Convenient, Converse: Andranik Grigoryan Presents Converse Bank’s Digital Transformation Journey at the BACEE Conference IDBank - Silver Sponsor of BACEE’s 50th Jubilee International Banking Conference With the support of IDBank and Idram, the “Symphonic Forest” project was launched Ucom Supports the Development of a Safe and Trusted Digital Environment in Armenia Young Musicians of the “Born in Artsakh” Program Bring the Voice of Artsakh to MoscowSuren Parsyan to Represent Armenia at “Sagarmanthan: The Great Oceans Dialogue 2025” International ForumPay at cafés and bars with Idram&IDBank and earn lots of idcoinsUnibank Launches Online Queue Booking SystemWith Unibank’s Sponsorship Armenia Hosts Open Rock Climbing ChampionshipAraratBank Serves as Title Sponsor of "What? Where? When?" Intellectual GameConverse Bank’s CFO Highlights the Bank’s Resilient Growth and Management Practices at the BACEE Conference Idram Announces Partnership with the World’s Leading Crypto Exchange Bybit in the Field of Innovative Payments IDsalary Package – A Convenient and Beneficial Tool Ucom Reopens Its Sales and Service Center on 8 Komitas Avenue AraratBank: Financial Partner of Théâtron FestivalThe Sound of Artsakh in the USA Converse Bank and Asia Alliance Bank Launch Strategic Partnership Educational Trip and First U.S. Concert of the Music for Future Foundation’s Young MusiciansUcom General Director Ralph Yirikian Speaks on Digital Security JOIN US: Transfer Your Real Estate-Secured Loan to AraratBank on Favorable Terms Converse Bank Receives BACEE Award for International Banking Cooperation at 50th Jubilee Conference Unibank to Issue Cards Featuring Designs Created by KidsConverse Bank Becomes the Diamond Sponsor of the 50th BACEE Jubilee ConferenceFinancial Literacy Lesson with Idram Junior Silicon Mountains 2025 Tech Summit Concludes with the Support of Ucom IDBank issued the 6th tranche of bonds of 2025 200 Scholarships for the Best Students. Ameriabank Announces a Contest for the Second Year in a Row Ucom Supports the Development of a Digital Security Culture in Armenia AraratBank Modernizes Matenadaran's Security SystemThe Power of One Dram, My Forest Armenia, and the Armenian State Symphony Orchestra Sign a Memorandum of CooperationUcom and Nokia։ Autonomous Networks and AI Applications for 6GAraratBank and Teach For Armenia Sign Memorandum of CooperationThe Aylagir Coding Contest sponsored by AraratBank concludesIDBank Sponsors YSU International Conference on “Transforming Economy”Solar Solutions in Areni: Ucom and FPWC Support Environmental Protection Silicon Mountains 2025 Tech Summit Speakers Met with Media Representatives Financial Literacy with Idram and IDBank: A Meeting with the Students of the Republican Center for Children and Youth
All Timeline »
Most Popular
1 Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Conc... 2 Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s... 3 Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US 4 AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little Ones 5 Opportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region...
Poll