Այս հարցում ևս բախվում են տարածաշրջանային խոշոր խաղացողների շահերը․ «Փաստ»
POLITICS
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Վերջին շրջանում ակտիվացել են Անդրկասպյան միջազգային տրանսպորտային միջանցքի գործարկման շուրջ քննարկումները, որը հայտնի է նաև «Միջին միջանցք» անվանումով։ Թուրքիան ու Ադրբեջանն այդ թեման սկսել են անպայմանորեն կապել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» բացման հետ, որպեսզի մյուս երկրներին ևս շահագրգռեն այդ հարցում։ Նշենք, որ Անդրկասպյան միջազգային տրանսպորտային միջանցքն անցնում է Չինաստանով, Ղազախստանով, Կասպից ծովի ջրատարածքով, Ադրբեջանով, Վրաստանով, Թուրքիայով և Սև ծովով՝ դեպի եվրոպական երկրներ։
Ճիշտ է, «Միջին միջանցք» բացվել է դեռ 2017 թվականին, բայց այն չի հասել իր տրանսպորտային բացառիկ նշանակությանը։ Ուստի, Թուրքիան ու Ադրբեջանը ջանք ու եռանդ չեն խնայում ցույց տալու համար, թե «Միջին միջանցքի» միջոցով կարող են Արևմուտքի համար Ռուսաստանը և Իրանը շրջանցող ուղի ապահովել ապրանքափոխանակության և էներգակիրների արտահանման ուղղությամբ։ Պատահական չէ, որ ԱՄՆ առևտրի դեպարտամենտի գլոբալ շուկաների հարցերով փոխքարտուղար Արուն Վենկատարաման Բաքվում հայտարարեց, թե իրենք աջակցում են «Միջին միջանցքի» գաղափարին։
Դրան զուգահեռ, ուշագրավ է, որ Ղազախստանն ու Ադրբեջանն արդեն բանակցում են ղազախական նավթն Ադրբեջանի տարածքով՝ Բաքու-Սուփսա խողովակաշարով տեղափոխելու շուրջ։ Մյուս կողմից էլ՝ Թուրքիան ու Ադրբեջանը փորձում են շահագրգռել Չինաստանին, թե «Միջին միջանցքի» գործարկումը կարող է Չինաստանը Եվրոպային կապող այլընտրանքային ուղի դառնալ ու «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» չինական խոշոր ծրագրի մաս կազմել։ Այդպիսով Միջին Ասիայով անցնող տրանսպորտային ուղին կնվազեցնի Չինաստանի կախվածությունը Ռուսաստանով անցնող ցամաքային և Մալակկայի նեղուցով անցնող ծովային ճանապարհներից։
Վրաստանի վարչապետը հայտարարել էր, թե իրենք «Միջին միջանցքի» նախագծի մաս են կազմելու, բայց հետաքրքրականն այն է, որ թուրքական ծրագրերի մեջ մտնում է կոնկրետ Սյունիքով իրենց վերահսկողության տակ գտնվող «միջանցքի» ուղին, որը ճանապարհ կբացի դեպի պանթուրքական ծրագրերի իրականացում և, ի վերջո, կարող է դառնալ հենց պանթուրքական միջանցք։ Բայց «Միջին միջանցքի» գործարկումն առաջին հերթին ձեռնտու չէ Ռուսաստանին, քանի որ Չինաստանը և Միջին Ասիան Եվրոպային կապող նոր ուղի է ստեղծվում, որը շրջանցում է Ռուսաստանի տարածքը ու նվազեցնում մատակարարման շղթաներում ռուսական պետության նշանակությունը։ Բացի դրանից, հետագայում պանթուրքական ծրագրերի առաջխաղացման պարագայում Ռուսաստանը Հարավային Կովկասում և Միջին Ասիայում իր ազդեցությունը պահելու խնդիր է ունենալու։
Պատահական չէ, որ «Միջին միջանցքի» թեման վերջերս Թյուրքական պետությունների կազմակերպության հատուկ ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել։ Պանթուրքական ծրագրերը կարող են վտանգ ներկայացնել նաև Չինաստանի համար Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջանում ապրող ույղուրների միջոցով հուզումներ հրահրելու տեսանկյունից, որոնց անջատողական ձգտումները փորձում է Պեկինի դեմ օգտագործել նաև Արևմուտքը։ Մյուս կողմից էլ՝ «Միջին միջանցքը» ձեռնտու չէ նաև Թեհրանին, որովհետև այն ամբողջովին շրջանցում է Իրանը։ Քանի որ վերջին շրջանում Ռուսաստանի և Իրանի համագործակցությունը տարբեր ուղղություններով մեծ թափով զարգանում է, ապա, հաշվի առնելով Իրանին սպառնացող պանթուրքական վտանգն ու Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների լարվածությունը, միանշանակ ավելի նպատակահարմար է, որ Իրանը Ռուսաստանին, իսկ ավելի լայն իմաստով Հնդկաստանը Եվրոպային կապող «ՀյուսիսՀարավ» միջանցքն անցնի հենց Իրանի ու Հայաստանի տարածքով։
Ադրբեջանը ևս փորձում է «Հյուսիս-Հարավ» միջանցքում ամենակարևոր դերը խաղալ, բայց հաշվի առնելով Հայաստանի, Իրանի, Ռուսաստանի ու Հնդկաստանի շահերի համընկնումը՝ անհրաժեշտ է առաջ մղել այն տարբերակը, որ այս նախագծի ամենակարևոր մասնակիցներից դառնա հենց Հայաստանը։ Ճիշտ է, Հայաստանով անցնող ենթակառուցվածքների ստեղծումը կարող է մի քիչ թանկ լինել, բայց դրա քաղաքական նշանակությունն ավելի կարևոր է։ Իսկ այս ուղու գործարկումը հնարավորություն կտա թուլացնել տարածաշրջանում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի աճող ազդեցությունն ու հավակնությունները։
Թերևս թուրք-ադրբեջանական տանդեմը նպատակ ունի այս ծրագրի կյանքի կոչումը թույլ չտալ, դրա համար էլ ձգտում են կտրել Հայաստանն Իրանին կապող ճանապարհը, վերցնել իրենց վերահսկողության տակ ու դրա փոխարեն թուրքական տրանսպորտային նախագիծն իրականացնել։ Փաստացի ստացվում է, որ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը առավել մեծ աշխարհաքաղաքական համատեքստ ունի և այս հարցում բախվում են տարածաշրջանային խոշոր խաղացողների շահերը։
ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
AraratBank Honoured with STP Award by Commerzbank AG
Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US
AraratBank – Title Sponsor of Urartu Football Club 
The interview of Mher Abrahamyan, Chairman of the Board of IDBank, to Khaleej Times
Ameriabank’s Corporate Loan Portfolio Surpasses AMD 1 Trillion
Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s Independence Day, held at the Cathedral of Monaco (video, photos)
AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little Ones
Opportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region – IDBank
The Largest 5G Coverage in Armenia: Ucom’s Network Now Reaches More Than 94% of the Population
Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Concert of the “Artis Futura” Foundation with the Moscow “Russian Philharmonia” Symphony Orchestra
New Campaign Ahead of Savings Day: IDBank
Think beyond today. Why save?
Ucom General Director Ralph Yirikian Presented His Vision for Telecommunications in the Era of AI
The Armenian UBPay system partners with iSend remittance global service 
Connected, Convenient, Converse: Andranik Grigoryan Presents Converse Bank’s Digital Transformation Journey at the BACEE Conference
IDBank - Silver Sponsor of BACEE’s 50th Jubilee International Banking Conference
With the support of IDBank and Idram, the “Symphonic Forest” project was launched
Ucom Supports the Development of a Safe and Trusted Digital Environment in Armenia
Young Musicians of the “Born in Artsakh” Program Bring the Voice of Artsakh to Moscow
Suren Parsyan to Represent Armenia at “Sagarmanthan: The Great Oceans Dialogue 2025” International Forum
Pay at cafés and bars with Idram&IDBank and earn lots of idcoins
Unibank Launches Online Queue Booking System
With Unibank’s Sponsorship Armenia Hosts Open Rock Climbing Championship
AraratBank Serves as Title Sponsor of "What? Where? When?" Intellectual Game
Converse Bank’s CFO Highlights the Bank’s Resilient Growth and Management Practices at the BACEE Conference
Idram Announces Partnership with the World’s Leading Crypto Exchange Bybit in the Field of Innovative Payments
IDsalary Package – A Convenient and Beneficial Tool
Ucom Reopens Its Sales and Service Center on 8 Komitas Avenue
AraratBank: Financial Partner of Théâtron Festival
The Sound of Artsakh in the USA
Converse Bank and Asia Alliance Bank Launch Strategic Partnership
Educational Trip and First U.S. Concert of the Music for Future Foundation’s Young Musicians
Ucom General Director Ralph Yirikian Speaks on Digital Security
JOIN US: Transfer Your Real Estate-Secured Loan to AraratBank on Favorable Terms 
Converse Bank Receives BACEE Award for International Banking Cooperation at 50th Jubilee Conference
Unibank to Issue Cards Featuring Designs Created by Kids
Converse Bank Becomes the Diamond Sponsor of the 50th BACEE Jubilee Conference
Financial Literacy Lesson with Idram Junior
Silicon Mountains 2025 Tech Summit Concludes with the Support of Ucom
IDBank issued the 6th tranche of bonds of 2025
200 Scholarships for the Best Students. Ameriabank Announces a Contest for the Second Year in a Row
Ucom Supports the Development of a Digital Security Culture in Armenia
AraratBank Modernizes Matenadaran's Security System
The Power of One Dram, My Forest Armenia, and the Armenian State Symphony Orchestra Sign a Memorandum of Cooperation
Ucom and Nokia։ Autonomous Networks and AI Applications for 6G
AraratBank and Teach For Armenia Sign Memorandum of Cooperation
The Aylagir Coding Contest sponsored by AraratBank concludes
IDBank Sponsors YSU International Conference on “Transforming Economy”
Solar Solutions in Areni: Ucom and FPWC Support Environmental Protection
Silicon Mountains 2025 Tech Summit Speakers Met with Media Representatives
