Տարածաշրջանային նախագծերի միջոցով թուրքական ազդեցության ներթափանցման վտանգը․ «Փաստ»
ECONOMICS
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Արցախյան պատերազմը որոշիչ նշանակություն ունեցավ տարածաշրջանային կոնյուկտուրայի վրա։ Խնդիրն այն է, որ հայկական կողմի պարտությունը փոխել է տարածաշրջանային ուժերի դասավորությունը և դարձել նոր ստատուս քվոյի առաջացման պատճառ։ Ճիշտ է՝ ներուժի տեսանկյունից դեռևս տևական ժամանակ կշեռքի նժարը թուրք-ադրբեջանական տանդեմի կողմն էր թեքված, բայց պատերազմը նրանց հնարավորություն տվեց առաջխաղացում ունենալ նաև աշխարհագրական և աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից։ Իսկ այս նոր ստատուս քվոն ձևավորվում է հայկական կողմի դիրքերի հաշվին, բայց թուրքական ծրագրերն ավելի հեռու են գնում, քան կարելի է պատկերացնել։ Թուրքիան ձգտում է վերածվել հատուկ նշանակության խաղացողի, որը Արևելքն Արևմուտքին կապող կարևոր հանգույց կդառնա։ Եվ այս իմաստով պատահական չէ, որ Անկարան մեծապես շահագրգռվածություն է ցուցաբերում, որպեսզի տարածաշրջանային խոշոր նախագծերում յուրահատուկ ազդեցություն ունենա։ Առաջին հերթին դրանք էներգետիկ նախագծերն են, ինչպես օրինակ՝ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղը, մի քանի գազատարներ ընդգրկող Հարավային գազային միջանցքը, «Թուրքական հոսք» գազամուղը և այլն։
Բացի սրանից, Անկարայի նպատակների մեջ են մտնում Արևել յան Միջերկրականի ածխաջրածիններով հարուստ հատվածի վրա վերահսկողություն հաստատելը և մեծ ներդրում ունենալն այն հարցում, որ Միջին Ասիայի էներգետիկ ռեսուրսները, մասնավորապես գազն ու նավթը, հենց Ադրբեջանի ու Թուրքիայի տարածքով հասնեն Եվրոպա։ Այս հարցում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հեռահար նպատակների մեջ է մտնում նաև Հայաստանի տարածքով, մասնավորապես Սյունիքով, էներգետիկ նախագծերի անցկացումը, որով Ադրբեջանի տարածքը կկապվի Նախիջևանի ու Թուրքիայի հետ, ինչն էլ ավելի կմեծացնի թուրքական ազդեցության գործոնը։ Մյուս կողմից էլ՝ Թուրքիան ձգտում է Ադրբեջանի միջոցով առանցքային տրանզիտային օղակ դառնալ Միջին Ասիայի և Հարավային Ասիայի միջև։ Սրանով Թուրքիան փորձում է լուծել ոչ միայն պանթուրքական ծրագրերի իրականացման, այլև իր դաշնակից Պակիստանի հետ անմիջական կապի ապահովման խնդիրը։ Պատահական չէ, որ ակտիվորեն խոսվում է Ստամբուլ-ԹեհրանԻսլամաբադ բեռնատար գնացքի երթուղու շահագործման ուղղությամբ աշխատանքներն այս տարի ավարտելու մտադրության մասին։
Հենց այս նախագծի իրագործմամբ Նախիջևանի հետ 11 կմ երկարությամբ սահմանի միջոցով Թուրքիան անխափան երկաթուղային հաղորդակցություն հաստատելու հնարավորություն կստանա Ադրբեջանի, թյուրքական աշխարհի և Պակիստանի հետ: Գրեթե կասկած չկա, որ թուրք-ադրբեջանական տանդեմը փորձելու է իր այս նախագծերի իրականացման համատեքստում օգտագործել Սյունիքով կառուցվելիք երկաթուղին, որն, ըստ իրենց ծրագրերի, կապող օղակի դեր պետք է կատարի Ադրբեջանի, Նախիջևանի ու Թուրքիայի միջև։ Բայց այստեղ հարցն այն է, որ տարածաշրջանում տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման և թուրքական նախագծերի հետ միասին ակտիվորեն ներթափանցելու է թուրքական ազդեցությունը, որի արդյունքում Հայաստանը կհայտնվի թուրքական ազդեցության գոտում և վերջնականապես կկորցնի իր սուբյեկտայնությունը։ Պատահական չէ, որ մարտի 31-ին թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի հերթական նիստին Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, թե «Զանգեզուրի միջանցքը թյուրքական աշխարհի համախմբման գործում կարևոր դեր է ունենալու»։ Իսկ այսպիսի աշխարհաքաղաքական դասավորության պայմաններում Հայաստանը պետք է անցնի ակտիվ քայլերի ձեռնարկմանը։
Խոսքը, մասնավորապես, տարածաշրջանում ներկայացված երկրների՝ առաջին հերթին Ռուսաստանի, Իրանի ու Վրաստանի, ու թուրքական ազդեցության ընդլայնմամբ մտահոգված այլ երկրների հետ ակտիվ աշխատանքի մասին է, որի արդյունքում հնարավոր կլինի թուրքական ազդեցությունը շրջանցող նախաձեռնություններով հանդես գալ։ Օրինակ՝ Իրանի ու Վրաստանի շահերից է բխում, որ Հայաստանի միջոցով Պարսից ծոցը Սև ծովի հետ կապող միջանցք ստեղծվի։ Բայց այս հարցում ևս Հայաստանը թերացել է։ Չնայած Փաշինյանի աշխարհացունց խոստումներին, մինչ այժմ չենք կարողացել ավարտել Հյուսիս-հարավ մայրուղու կառուցումը։ Էլ որ մի երկիրը լուրջ կընդունի մեր կողմից տարածաշրջանային նախագծերի վերաբերյալ նախաձեռնությունների կյանքի կոչումը։
Ու ընդհանրապես, ներկայիս իշխանություններից ակնկալիքներ ունենալն անիմաստ է, քանի որ նրանց կողմից տարվող քաղաքականությունը վկայում է նրա մասին, որ նրանք համակերպվել են այն մտքի հետ, թե խոստացվող ապաշրջափակման դիմաց Հայաստանը վերածվելու է թուրքական գործոնից կախված վիճակում գտնվող մի երկրի։
Արտակ Գալստյան
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
AraratBank Honoured with STP Award by Commerzbank AG
Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US
AraratBank – Title Sponsor of Urartu Football Club 
The interview of Mher Abrahamyan, Chairman of the Board of IDBank, to Khaleej Times
Ameriabank’s Corporate Loan Portfolio Surpasses AMD 1 Trillion
Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s Independence Day, held at the Cathedral of Monaco (video, photos)
AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little Ones
Opportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region – IDBank
The Largest 5G Coverage in Armenia: Ucom’s Network Now Reaches More Than 94% of the Population
Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Concert of the “Artis Futura” Foundation with the Moscow “Russian Philharmonia” Symphony Orchestra
New Campaign Ahead of Savings Day: IDBank
Think beyond today. Why save?
Ucom General Director Ralph Yirikian Presented His Vision for Telecommunications in the Era of AI
The Armenian UBPay system partners with iSend remittance global service 
Connected, Convenient, Converse: Andranik Grigoryan Presents Converse Bank’s Digital Transformation Journey at the BACEE Conference
IDBank - Silver Sponsor of BACEE’s 50th Jubilee International Banking Conference
With the support of IDBank and Idram, the “Symphonic Forest” project was launched
Ucom Supports the Development of a Safe and Trusted Digital Environment in Armenia
Young Musicians of the “Born in Artsakh” Program Bring the Voice of Artsakh to Moscow
Suren Parsyan to Represent Armenia at “Sagarmanthan: The Great Oceans Dialogue 2025” International Forum
Pay at cafés and bars with Idram&IDBank and earn lots of idcoins
Unibank Launches Online Queue Booking System
With Unibank’s Sponsorship Armenia Hosts Open Rock Climbing Championship
AraratBank Serves as Title Sponsor of "What? Where? When?" Intellectual Game
Converse Bank’s CFO Highlights the Bank’s Resilient Growth and Management Practices at the BACEE Conference
Idram Announces Partnership with the World’s Leading Crypto Exchange Bybit in the Field of Innovative Payments
IDsalary Package – A Convenient and Beneficial Tool
Ucom Reopens Its Sales and Service Center on 8 Komitas Avenue
AraratBank: Financial Partner of Théâtron Festival
The Sound of Artsakh in the USA
Converse Bank and Asia Alliance Bank Launch Strategic Partnership
Educational Trip and First U.S. Concert of the Music for Future Foundation’s Young Musicians
Ucom General Director Ralph Yirikian Speaks on Digital Security
JOIN US: Transfer Your Real Estate-Secured Loan to AraratBank on Favorable Terms 
Converse Bank Receives BACEE Award for International Banking Cooperation at 50th Jubilee Conference
Unibank to Issue Cards Featuring Designs Created by Kids
Converse Bank Becomes the Diamond Sponsor of the 50th BACEE Jubilee Conference
Financial Literacy Lesson with Idram Junior
Silicon Mountains 2025 Tech Summit Concludes with the Support of Ucom
IDBank issued the 6th tranche of bonds of 2025
200 Scholarships for the Best Students. Ameriabank Announces a Contest for the Second Year in a Row
Ucom Supports the Development of a Digital Security Culture in Armenia
AraratBank Modernizes Matenadaran's Security System
The Power of One Dram, My Forest Armenia, and the Armenian State Symphony Orchestra Sign a Memorandum of Cooperation
Ucom and Nokia։ Autonomous Networks and AI Applications for 6G
AraratBank and Teach For Armenia Sign Memorandum of Cooperation
The Aylagir Coding Contest sponsored by AraratBank concludes
IDBank Sponsors YSU International Conference on “Transforming Economy”
Solar Solutions in Areni: Ucom and FPWC Support Environmental Protection
Silicon Mountains 2025 Tech Summit Speakers Met with Media Representatives
