Քարանձավային մարդիկ քարանձավներում չեն ապրել
SOCIETYՔարանձավային մարդիկ ապրել են քարանձավներում:
Իրականում այնքան էլ այդպես չէ:
Պարզվում է, որ քարանձավային մարդիկ ապրել են բաց տարածքներում:
Ընդհանրապես, «քարանձավային մարդ» կոչում են քարե դարում ապրող այն մարդկանց, որոնք հետքեր են թողել քարանձավներում (նեանդարթալցիներ և կրոմոնյոնցիներ): Նեանդարթալցիները ընդհանրապես նման չեն եղել ժամանակակից մարդկանց: Իսկ ահա կրոմոնյոնցիները նման են ժամանակակից մարդկանց:
Քարանձավային մարդ տերմինն առաջացել է 19–20–րդ դարերում, երբ սկսեցին հետազոտվել քարանձավները, և այնտեղ մարդկային կենսագործունեության հետքեր հայնաբերվեցին (միայն Եվրոպայում հայտնաբերված է 277 այդպիսի քարանձավ): Քարանձավային մարդ տերմինը հիմնականում վերաբերում է պալեոլիթի վերջին սառցային դարաշրջանում ապրող մարդկանց: Նրանց նկարագրում են որպես անտաշ և անմշակույթ մարդիկ: Սրանք որսորդությամբ զբաղվող մարդիկ էին և վարում էին քոչվոր կյանք: Նրանք ապրում էին բաց տարածքներում, իսկ քարանձավները օգտագործում էին որպես պահեստներ, նաև կրոնական ծեսեր կատարելու և ցեղի մահացածներին թաղելու վայրեր: Հարցն այն է, որ բաց տարածքում նրանք ոչ մի հնէաբանական հետք չեն թողել, ժամանակը ջնջել է ամեն ինչ, իսկ քարանձավներում նրանց հետքերը նկարների կամ գործիքների տեսքով պահպանվել են: Այդտեղից էլ սխալը՝ կոչել նրանց քարանձավային մարդ: Իրականում քարանձավում ապրելը ոչ ավելի անվտանգ է, ոչ էլ ավելի հաճելի (ոտաբոբիկ ավելի հեշտ է քայլել խոտերի վրա, այլ ոչ թե սառած քարերի), բացի այդ՝ վաղ թե ուշ մարդկանց մոտ հոդացավեր և խոնավության հետ կապված այլ հիվանդություններ կզարգանային:
Հետաքրքիրն այն է, որ այս քարանձավային մարդիկ, որպես կանոն, ճամբարներ են խփել ամենագեղատեսիլ վայրերում: Անթրոպոլոգները համարում են, որ եթե ինչ–որ մեկը ցանկանում է նրանց բնակատեղին գտնել, ապա պետք է գտնի չնաշխարհիկ տեսարաններ ունեցող բաց տարածք: Նրանք բավականին վտանգավոր ժամանակաշրջանում են ապրել՝ բազմաթիվ վայրի գիշատիչ կենդանիներ և այլ վտանգներ:
Չնայած դրան, նրանք ժամանակ են գտել քարանձավների պատերին նկարելու համար: Ըստ մի վարկածի, պատերին մարդիկ կենդանիներ են նկարել ապագա որսի հաջողությունը ապահովելու համար, իսկ մի այլ վարկածի համաձայն, այդ նկարներն արել են նրանց դեռահաս երեխաները՝ ժամանակ կարճելու համար: Քարանձավային մարդիկ ունեին զարգացած սոցիալական հասարակություն, որտեղ աշխատանքը բաժանված էր բոլորի միջև, ապրում էին ընտանիքներով, բայց ցեղի հետ: Օգտագործելիս են եղել կրակ, բայց այն ստանալու մասին տվյալներ չկան: Պատրաստելիս են եղել քարե գործիքներ և անգամ զարդեր: Աստիճանաբար սկսել են օգտագործել նիզակներ և սովորել են նույնիսկ նետ ու աղեղ օգտագործել:
Ինձ թվում է՝ «քարանձավային մարդ» տերմինը սխալ է, և այդ հին մարդկանց պետք է կոչել «քարանձավային հայեր»: Իմ այս միտքը հաստատում է նաև վերջերս հայերի կողմից քարանձավում գտնված ամենահին կոշիկը՝ չարոխը: Դա նշանակում է, որ դաշտերից հայերն են առաջին անգամ «քարանձավ–բնակարան» տեղափոխվել՝ չարոխների հայտնագործությունից հետո (կարևոր է, որ ոտքերը չմրսեն, թե չէ մեկ էլ տեսար, մարդ մեջքացավ ստացավ և չկարողացավ մամոնտ որսալ):
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը
AraratBank Joins Social Impact Award 2025 Summit in Ljubljana
IDBank issued the 1st tranche of bonds of 2026
Ucom Supports the Development of Space Engineering in Armenia
Prioritizing Information Security: IDBank and Idram Support APOCALYPSE CTF 2025
IDBank's Representative, Innesa Amirbekyan Appointed Co-Chair of the ICC Banking Commission Task Force on Guarantees
Ucom General Director Ralph Yirikian Awards Certificates to Participants of Cybersecurity Training Course
Acba and Proparco mark one year of partnership, strengthening rural financing and Armenias’s economic resilience
AraratBank and Arca's joint campaign has ended
IDBank: A Pioneer of Digital Banking and Innovation in Armenia
GRAWE Group and C-Quadrat Investment Group have announced plans to acquire 100% of LIGA Insurance Company in Armenia
Ucom Supports the Annual “Capture the Flag 2025” Cybersecurity Competition
Financially Literate with Idram and IDBank: Next Stop – Nairi Camp
Idram received a permit to establish and operate the Armenian payment and settlement QR system IdramNet
Ucom Completes the Deployment of its 5G Network Across All Cities of Armenia
Firebird, Inc. Secures U.S. Export License and Announces Dell Technologies as a Technology Partner, Establishing Major Milestones in Armenia’s AI and Digital Future
IDBank Receives Permission to Open a Representative Office in the United States
RoboTon 2025 Competition Held with Idram’s Sponsorship
“Armenian potential in Spain: Arman Mayilyan as a guest on the ‘Armenian Diaspora Communities’ program.”
Final Results of the 20th Annual International Microelectronics Olympiad Announced
Unibank's VISA DIGITAL cards are now free
Arca National Payment System, Bank of Georgia and Ameriabank Signed a Memorandum of Understanding
Idram has been awarded the prestigious “Beyond Payments Awards” by Ant International
STEM Acceleration Award 2025 Held with Idram’s Support
Solar Power is Generated in Kechut Community Through the Efforts of
Ucom and SunChild
Idram Announces Partnership with WeChat Pay
AraratBank: Transfer Your Mortgage Loan and Repay It on Attractive Terms: JOIN US
“The Power of One Dram” as the Main Supporter of the National Hackathon AI4Biodiversity: AI Solutions for Nature
Speed-Mentoring Event Accelerates Green Innovations within the Ucom Fellowship Program
Ucom Supports the Development of High-Tech Education in Armenia
Dalan Technopark announces its first bond issuance. Placement Partner is Cube Invest
Idram Junior Participants Receive Prizes: The First Junius Financial Literacy Competition Concludes
Lusine Yeghiazaryan joins the Board of Trustees of the Music for the Future Foundation
5,312,038 AMD for “Symphonic Forest”: the November beneficiary is AI4Biodiversity: AI Solutions for Nature, a national hackathon
Ucom’s Green Initiative Reaches Urtsadzor
AraratBank Honoured with STP Award by Commerzbank AG
Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US
AraratBank – Title Sponsor of Urartu Football Club 
The interview of Mher Abrahamyan, Chairman of the Board of IDBank, to Khaleej Times
Ameriabank’s Corporate Loan Portfolio Surpasses AMD 1 Trillion
Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s Independence Day, held at the Cathedral of Monaco (video, photos)
AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little Ones
Opportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region – IDBank
The Largest 5G Coverage in Armenia: Ucom’s Network Now Reaches More Than 94% of the Population
"You Choose the Destination": New Promotion for AraratBank Mastercard World Travel Cardholders
Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Concert of the “Artis Futura” Foundation with the Moscow “Russian Philharmonia” Symphony Orchestra
New Campaign Ahead of Savings Day: IDBank
Think beyond today. Why save?
Ucom General Director Ralph Yirikian Presented His Vision for Telecommunications in the Era of AI
The Armenian UBPay system partners with iSend remittance global service 
Connected, Convenient, Converse: Andranik Grigoryan Presents Converse Bank’s Digital Transformation Journey at the BACEE Conference
