Հոգլանդի հայտարարությունը՝ փոթորիկ մեկ բաժակ ջրո՞ւմ, թե՞ կողմերին իրականություն վերադարձնելու փորձ

Past.am-ի տեղեկությունների համաձայն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի արդեն նախկին համանախագահ Ռիչարդ Հոգլանդի վերջին հայտարարությունը մեծ արձագանք գտավ թե Հայաստանում, թե Ադրբեջանում: Դրան արձագանքեցին ոչ միայն փորձագիտական շրջանակները, այլև խնդրո առարկայով զբաղվող պաշտոնյաները: Հայաստանի դեպքում Հոգլանդի հայտարարությանն անդրադարձավ նաև նախագահ Սերժ Սարգսյանը: Ըստ նրա, Հոգլանդը «հայտնել է հակամարտության կարգավորման մեխանիզմների վերաբերյալ իր տեսակետը»:
Իսկ ահա Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար Թոֆիկ Զուլֆուղարովի կարծիքով, «Հոգլանդն արել է կարևոր հայտարարություն, որը Հայաստանի ու Ադրբեջանի հասարակություններին ծանոթացրեց հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ ԱՄՆ–ի սկզբունքներին ու դիրքորոշմանը»: Ավելին, «Հոգլանդի հրաժեշտի հայտարարությունը պետք է գնահատել որպես ԱՄՆ–ի հայամետ պետքարտուղար Ջոն Քերիի դարաշրջանի ավարտը, ով կամ լռում էր, կամ էլ համաձայնում Լավրովի հետ»,– նշել էր նախկին պաշտոնյան:

Իսկ այն բանից հետո, երբ ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարեց, որ Հոգլանդի նշած վեց կետերը «նոր չեն, դրանց բազմիցս հղում են արել ԱՄՆ–ի, Ռուսաստանի ու Ֆրանսիայի նախագահները ԼՂ հակամարտության կարգավորման առնչությամբ արած իրենց համատեղ հայտարարություններում», Զուլֆուղարովն էլ ավելի համոզվեց, որ ռուսական կողմի մեկնաբանությունները «իրենց «խոսքով ու ոգով» համընկնում են Էդ. Նալբանդյանի ու Ս. Սարգսյանի մեկնաբանությունների հետ»: Ասել կուզի, ադրբեջանական կողմը շարունակում է իր՝ արդեն մի քանի ամիս ձգվող արշավը ռուսական ԱԳՆ–ի, մասնավորապես Լավրովի դեմ (նրանց հանգիստ չի տալիս Լավրովի հայկական ծագումը՝ դրանով հիմնավորելով Լավրովի՝ իբր թե պրոհայկական դիրքորոշումը):

Բացի այդ, ադրբեջանական իշխանական վերնախավում վաղուց է շրջանառվում այն թեզը, թե «Ռուսաստանը պաշտպանում է Հայաստանին, Արևմուտքը պաշտպանում է Ադրբեջանին: Երբ Ռուսաստանն սկսում է աջակցել Ադրբեջանին, Հայաստանը գնում է դեպի Արևմուտք»: Բաքվի համար ցավոտ է ընդունել այլ սխեմա, ըստ որի Արևմուտքն ու Ռուսաստանը կարող են ընդհանուր մոտեցումներ ունենալ հակամարտության կարգավորման առնչությամբ:

Սրան հավելենք մեկ այլ թեզ նույնպես: Մինչև վերջին ժամանակներս Ադրբեջանը փորձում էր վերաձևակերպել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բանակցային օրակարգը՝ հայտարարելով, որ խումբը նախևառաջ պետք է աշխատի ՄԱԿ ԱԽ չորս բանաձևերն իրականացնելու ուղղությամբ և ոչ թե Մադրիդյան սկզբունքների ուղղությամբ, որոնք, ի դեպ, եղել և մնում են բանակցային գործընթացի հիմքը: Ուստի այս առումով ուշագրավ էր Մամեդյարովի արձագանքը Հոգլանդի հայտարարությանը. «Եթե Հայաստանը համարում է, որ Հոգլանդի նշած սկզբունքները նոր չեն և ընդունում է դրանք, ապա անհրաժեշտ է անցնել առարկայական բանակցությունների՝ մանրամասները քննարկելու համար»: Այս հայտարարությունը կարող է ընկալվել որպես հնարավոր վերադարձ այդ սկզբունքներին, թեպետ քաղաքական ու աշխարհաքաղաքական արդեն նոր համատեքստում:

Եթե Հոգլանդի հայտարարությունից հետո հայկական ու ադրբեջանական կողմերը նրա նշած վեց կետերից իրենց համար առանձնացրել և որպես կարևորագույն և առաջնային էին նշել նրանք, որոնք առավել շահեկան ու ձեռնտու էին հենց տվյալ կողմի համար, ապա ՀՀ–ում ԱՄՆ դեսպան Ռ. Միլսն ամեն ինչ իր տեղը դրեց՝ «այդ կետերից մեկը մյուսից կարևոր չէ, չկա որևէ նշան, որ դրանցից որևէ մեկը պետք է ավելի արագ կյանքի կոչվի, քան մյուսը, բոլորը մեկ փաթեթի մաս են»:

Թե արդյոք Հոգլանդի այս հայտարարությունը, դրան հետևած արձագանքները որևէ կերպ կանդրադառնան առաջիկա զարգացումների վրա, դժվար է ասել: Առջևում Նալբանդյան–Մամեդյարով հանդիպումն է: Հնարավոր այդ հանդիպման արդյունքներից գուցե հնարավոր լինի ինչ–ինչ եզրակացություններ անել: Իսկ առայժմ կողմերը ճշգրտում են սեփական մոտեցումները:

Արփի Սահակյան