Երևան, 28.Հուլիս.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Сквозь века и камень: как алгоритмы ИИ научились «читать» забытые тексты Древнего Рима

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ

Исследование, результаты которого опубликованы в журналеTransactions of the Philological Society, рассказывает о том, как команда учёных из Университетов Болоньи и Оксфорда при поддержке искусственного интеллекта смогла расшифровать десятки латинских надписей, ранее считавшихся неразборчивыми.

Большинство этих надписей — на камнях, табличках и стенах — были частично повреждены или стерты временем. Они содержали обрывки текста, даты, имена, юридические формулы и даже личные заметки, оставленные жителями Древнего Рима. Многие надписи были вырезаны вручную простыми людьми, а не профессиональными писцами, что делало задачу ещё сложнее.

Учёные обучили ИИ на тысячах известных латинских текстов, включая вариации грамматики и орфографии, чтобы он мог распознавать фрагменты слов и восстанавливать контекст. В одном случае ИИ сумел предложить корректное прочтение почти стершейся погребальной эпитафии, добавив важные сведения в римский ономастикон — список древних имён.

Работа объединяет передовые технологии и тонкое знание древнего языка, поднимая новые вопросы об образе жизни, верованиях и социальном устройстве Римской империи.

По словам исследователей, это только начало — ИИ обещает революцию в области эпиграфики и исторической лингвистики.

Հատուկ տակտիկական ուսումնավարժանք կոնյակի գործարանում Արաքսիա Սվաջյանը ներկայացրել է ԿԶՆԱԿ տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատարին Հաստատվել են 2025-2026 ուստարվա պարապմունքների տևողությունը և արձակուրդների ժամկետները Հայտնաբերվել է խուլիգանության մեղադրանքով հետախուզվող Շրջակա միջավայրի արդյունավետության ինդեքսով Հայաստանը առաջ է անցել Ադրբեջանից, սակայն զիջում է Վրաստանին Հայաստանը պարենային առումով 50 ամենաինքնաբավ երկրների շարքում է. զեկույց Հայտնաբերվել է 538 ոչ սթափ վարորդ․ պարեկների անցած շաբաթվա ծառայության արդյունքները Ինչպես են Երևանում մեքենա պայթեցրել․ վենդետա ու հին հաշիվներ․ ով է մահացածը Շուրջ 24 ժամ ջուր չի լինի՝ հուլիսի 29-ին և 30-ին․ հասցեներ Հայաստանը բարելավել է իր դիրքերը համաշխարհային անձնագրերի վարկանիշային աղյուսակում Ջրահեղձության 2 դեպք Վարդավառի օրը. ՆԳՆ «Նիվա»-ի վարորդը Երևան-Երասխ մայրուղում մեքենան վարում է անկանոն Կումայրիի ոստիկաններն ինքնաձիգ և զինամթերք են հայտնաբերել Վիճաբանություն Երևանում․ հնչել է կրակոց․ կասկածյալը գնդապետի որդին է Զինծառայողի հարազատները բողոքել են. ՄԻՊ անդամներն այցելել են հոսպիտալ ՆԳՆ-ն զգուշացնում է․ փորձարկվելու են էլեկտրական շչակներ Խոշոր ավտովթար՝ Շիրակի մարզում․ վերջինը հայտնվել է դաշտում․ կա 3 վիրավոր Դոմուսը նշում է Ariston-ի 95-ամյակը՝ նվերներ մատուցելով իր հաճախորդներինՋրափրկարարները քաղաքացիներին դուրս են բերել ափ Նիկոլի իրականացրածը բացառապես քաղաքական հետապնդումներ են. Ավետիք Քերոբյան Ռուսաստանում հինգ հարկանի շենք է փլուզվել ԶՊՄԿ․ Արծվանիկի պոչամբարում սեյսմիկ ռիսկ չկա Անհետ կորած 61-ամյա կինը հայտնաբերվել է Վարդևանյան․ «Ապօրինի կալանքը պետք է վերացվի, իսկ իշխանությունը թաքնվում է երկակի ստանդարտների հետևում»Սամվել Կարապետյանի դեմ կատարվողը դասական քաղաքական հետապնդում է «Արթիկ» ՔԿՀ ծառայողները Հայփոստով ուղարկված ծանրոցից հայտնաբերել են թաքցրած բջջային հեռախոսը Ֆրանսիայի Ազգային ժողովում ներկայացվել է նոր բանաձև՝ Ադրբեջանից պահանջելով ազատ արձակել Բաքվում ներկայումս կալանավորված Արցախի ղեկավարներին եւ մյուս գերիներին. ՀայաՔվեԱվարտվել է Միքայել Սրբազանի վերաբերյալ քրեական վարույթի նախաքննությունը «ՀայաՔվեն» Արմավիրում ակտիվորեն գործելու է. Վահագն Ղազարյան Առվակը շատ բարակ է, խեղդվել հնարավոր չէր․ նոր մանրամասներ՝ 22-ամյա երիտասարդի մահվան դեպքից Մահացել է դոցենտ Էվելինա ՂանթարչյանըԱրևային էներգետիկան բերում է հանածո վառելիքի դարաշրջանի ավարտը Շվեյցարիան հայտարարել է Պաղեստին պետության ստեղծման անհրաժեշտության մասին ՊՆ-ն հայտարարություն է տարածել Իրանում երկրաշարժ է տեղի ունեցել Էջմիածնի նախկին քաղաքապետը սպառնում է բացահայտումներ անել, եթե իրեն պատժեն Սամվել Կարապետյանի ուժը իշխանության թիվ մեկ մրցակիցն է լինելու Հայտնի է Յուրա Մելքումյանի հոգեհանգստի տեղն ու ժամը Ադրբեջանը չի բացառում, որ ահռելի փոխհատուցում կպահանջի Դպրոցում եկեղեցու դեմ քարոզչություն անելն արգելված է օրենքով. Ատոմ ՄխիթարյանԱվարտվել է Սեյրան Օհանյանի, Արծվիկ Մինասյանի և ևս 4 անձի վերաբերյալ քրեական վարույթի նախաքննությունը Ակբա բանկը կնպաստի Հայաստանի գյուղոլորտի թվայնացմանն ու զարգացմանը Բազմաթիվ հասցեներում ջուր չի լինի «Կյանքի ամենաերջանիկ ժամանակը». Զեմֆիրան և Ռենատա Լիտվինովան ցույց են տվել իրենց հանգիստը Կորսիկայում «Կան մասնակիցներ, ովքեր ոչ այնքան տաղանդավոր են, բայց այլ հնարքներով առաջ են գնում». Գոհար Գասպարյանը՝ Հայ Սուպերսթար նախագծի կուլիսային կրքերի մասին Ուկրաինան առաջին անգամ գազ կգնի Ադրբեջանից Սամվել Կարապետյանը ազդարարում է նոր քաղաքական ուժի ձևավորում. «Պատրաստվում ենք բացել մեր պատմության նոր էջը» Առեղծվածային ու ողբերգական դեպք՝ Գեղարքունիքի գյուղերից մեկում, 16-ամյա ՌԴ քաղաքացի է մաhացելՈ՛չ մի «Զանգեզուրի միջանցք» և ո՛չ մեկիդ․ կյանքի՛ գնով է պետք պաշտպանել Սյունիքը. Խաչիկ Ասրյան5,3 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել