Պրոբլեմը մեր գիտակցության մեջ է. մենք դեռ գտնվում ենք օսմանիզմի մեջ
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար Մանվել Սարգսյանը
Զրույցը վարել է՝ Գոհար Սարդարյանը
– Պարոն Սարգսյան, ասես վախի սինդրոմը նստած է մեր մեջ, մենք ամեն րոպե վախի մեջ ենք: Ինչո՞ւ է այդպես:
– Այո, վախը մեր մեջ նստած է: Փաստորեն, այսքան տարի է անցել, և անգամ ղարաբաղյան հաղթանակը մարդկանց մտածողությունը չի փոխել: Հարկավոր է թարմացնել մեր մտածողությունը, թարմ հայացքով աշխարհին նայել: Բայց մենք դեռևս դա չենք կարողանում:
Մի օրինակ բերեմ առաջին հանրապետության տարիներից: Երևանը, Զանգեզուրը, Արցախը ուժեր հավաքեցին ու ջարդեցին թուրքին Բաշ Ապարանում, Սարդարապատում: Բայց հիսուն կիլոմետր այն կողմ՝ Լենինականում, աղ ու հացով դիմավորեցին նույն այդ թուրքին: Թե՝ օսմանները եկել են, բա ո՞նց…
– Այսինքն՝ մենք այսօր մտավոր աշխատանքի խնդիր ունենք, առաջնայինը ինքներս մեզ փոխելն է:
– Միանշանակ: Մենք այլ խնդիր չունենք: Մենք միայն հոգեբանական խնդիր ունենք: Մեր պրոբլեմն աշխարհընկալման մեջ է:
Տեսեք՝ մեր անկախ պետության ստեղծման առաջին օրվանից մինչ հիմա մի բան է հայտարարվում՝ մեր ազգը մի գերխնդիր ունի՝ հաշտվել թուրքերի հետ: Բայց ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչո՞ւ է դա մեր գերխնդիրը:
– Մեր հարևանն է: Ճանապարհների, հաղորդակցության հարց է:
– Ես կարծում եմ, որ հարցն առավել խորը արմատներ ունի, քան ձեր ասածն է: Մեր հոգեբանության մեջ կրկին իր խոսքն ասում է մեր անցած կյանքը:
– Ասել է թե՝ զոհի ու դահճի հարաբերությունն է դեր խաղում:
– Այո: Դա այն է, ինչ հետագայում մարդիկ կոչել են ստոկհոլմյան սինդրոմ: Մարդը գնում է իր աշխարհը: Այն աշխարհը, որն արդեն չկա իրականության մեջ, բայց ապրում է նրա ներսում:
– Ինչպե՞ս դուրս գանք այդ բեռի տակից:
– Մեր հայացքը պետք է փոխենք: Մինչդեռ անգամ երիտասարդ մարդիկ են գրում՝ 30 տարի է, ինչ Հայաստանը գտնվում է տոտալ բլոկադայի մեջ…
Բայց Հայաստանը երբեք բլոկադայի մեջ չի եղել: Մենք ունենք երկու ճանապարհ: Այն դեպքում, երբ պետություններ կան, որ մեկն էլ չունեն:
Ինչո՞ւ են այդպես ասում մերոնք. որովհետև փակված է հայ–թուրքական սահմանը: Նրանք միայն ու միայն այս ճանապարհն են տեսնում: Քանի որ փակ է նրանց՝ դեպի իրենց աշխարհ տանող ճանապարհը: Նրանց ոչ վրացական ճանապարհն է հետաքրքրում, ոչ էլ՝ իրանականը:
– Նշանակում է, որ մենք այդքան խոսում ենք ցեղասպանությունից, քնում ու արթնանում ենք այդ հարցով, աշխարհին ստիպում ենք, որ այն ճանաչի, դրա մեջ մի հիվանդագին բա՞ն կա: Ու հիշում եմ, որ Աշոտ Բլեյանը ժամանակին ասում էր, որ դպրոցում երեխաները չպետք է սովորեն ու իմանան ցեղասպանության մասին: Գուցե, իրո՞ք, մենք այդ հարցը մի քիչ պետք է հեռացնե՞նք մեզանից:
– Դա հեռացնելով չէ: Բանն այն է, որ, չնայած օսմանյան կայսրությունը քանդվեց, մինչև հիմա օսմանցիներն իրարից չեն բաժանվել: Քաղաքական բաժանում չի կատարվել նրանց միջև: Մինչդեռ մինչև դու քաղաքական կոնցեպտով չես բաժանվում, այսինքն՝ չես ինքնորոշվում, ապա անիմաստ է դառնում ամեն ինչ. մոռանա՞լ, թե չմոռանալ անցյալը և այլն, և այլն:
Ես մի բան ասեմ, երբ փլուզվեց օսմանյան հասարակությունը, այդքան ազգերի միջից ընդամենը մի ազգ ինքնորոշվեց: Եվ նրանք թուրքերն էին: Ասացին՝ մենք օսմանցի չենք, մենք թուրքեր ենք, այս երկիրն էլ մերն է: Եվ մնացածներին կոտորեցին ու իրենք մնացին այդ հողի վրա: Մյուս ազգերն էլ նույնը պետք է անեին: Բայց չեն արել:
Ուստի մենք ևս մինչև այսօր չենք բաժանվել օսմանիզմից: Ավելին՝ մենք ավելի օսման ենք, քան թուրքերը: Որովհետև նրանք կռվեցին օսմանիզմի դեմ: Իսկ Քեմալ Աթաթուրքը հայտարարեց՝ մենք բացարձակապես ոչ մի պատասխանատվություն չունենք օսմանյան քաղաքականության համար. մենք թուրքեր ենք:
Անգամ ավելին. ներկա՝ ղարաբաղա–ադրբեջանական կռվում մեր ժողովրդի մի մասը պաշտպանում է Ադրբեջանին: Մի օրինակ հիշեմ՝ Վիեննայում Մինսկի խմբի քննարկումներ էին տարիներ առաջ: Ե՛վ մեր պատվիրակությունն էր ներկա, և՛ Ադրբեջանի: Ադրբեջանցիները խրոխտ–խրոխտ խոսում էին՝ մեր հողերը, էս, էն…
Հանկարծ մերոնցից մեկը մի կոշտ բան ասեր ադրբեջանցիներին, մյուսները մտնում էին սեղանի տակը: Ավելին՝ ընդմիջմանն էլ մոտենում էին նրանց, թե, մենք բան չենք ասել. էն որ ասում էր՝ հիմարի մեկն էր…
Բա, դրա համար եմ ասում, որ մեր գիտակցությամբ դեռ օսմանիզմի մեջ ենք. սուլթանի դեմ չի կարելի խոսել…
Այնպես որ, էլի՛ եմ ասում՝ մեր ազգը ոչ մի պրոբլեմ չունի. միայն պետք է ինքնորոշվի: Այսինքն՝ թղթի վրա գրվի այդ մասին: Եվ պարզեցնի իր ստարտեգիան, հասկանա, թե իր համար ով ով է:
– Գուցե սա՞ է պատճառը, որ պատերազմի դաշտում հաղթում ենք, իսկ դիվանագիտական սեղանի շուրջ՝ պարտվում:
– Իհարկե, պատճառը դա է: Որովհետև դու չկաս: Դու պետք է լինե՛ս դրա համար:
Իսկ ինչպե՞ս եղավ, որ ժամանակին մենք հայտարարեցինք ու թույլ չտվեցինք, որպեսզի Ղարաբաղում ռուսական զորք մտնի: Ռուսները ոռնոցը գցել էին՝ մենք է՛ս ենք արել, մենք է՛ն ենք արել… Բայց՝ ի՞նչ. հետո հանձնվեցին:
Արդյունքում մենք այսօր ունենք 12 հազար քառակուսի կիլոմետրով սուվերեն հայկական տարածք:
Ամբողջ սցենարը պատրաստի վիճակում բերվել է դատարան. Միքայել Սրբազանի պաշտպան
Միքայել սրբազանի գործով դատական նիստը հետաձգվեց
Չեխիայի դեսպանատան ներկայացուցիչները Խաչիկ գյուղում միացան ԵՄ մոնիթորինգային առաքելության պարեկախմբին
Արտակարգ դեպք․ 3-ամյա երեխան տան երկրորդ հարկի պատուհանից վայր է ընկել
Սերոբյանը դուրս չի եկել խաղադաշտ, «Շերիֆը» դուրս է մնացել ԿԼ-ից
Ժամանակն է վերջ դնել պատերազմին. Զելենսկի
Ճամբարակի խաչմերուկում բախվել են «Jeep»-ը և «Opel Astra»-ն․ կա վիրավոր
Տասնյակ հազարավոր ուկրաինացիներ կարող են արտաքսվել ԱՄՆ-ից․ WSJ
Սև ծովից նոր ցիկլոն է ներթափանցում Հայաստան․ Գագիկ Սուրենյանը՝ եղանակի մասին
Հայկական կողմը կարողացավ համոզել Իրանին․ Արաղչի
Սուսաննա Գաբոյանը՝ A խմբի լավագույն կին շախմատիստ. 7th SKG Open
«Նուբարաշեն» հոգեբուժարանից փախուստի դիմածը հայտնաբերվե՞լ է
Թրամփը սպառնացել է Ռուսաստանին
Բելգորոդը կրկին ենթարկվել է ուկրաինական ԱԹՍ հարձակումների
12-րդ անգամ կանցկացվի «Ֆրեսկո» արդի արվեստի և հոգևոր ֆիլմերի միջազգային ներառական փառատոնը
Բենզինի բորսայական գները կրկին բարձրացել են երկօրյա անկումից հետո
Կապանում «Mitsubishi»-ն բախվել է կայանված «Volkswagen»-ին, ապա էլեկտրասյանը, կոտրել այն և գլխիվայր հայտնվել երթևեկելի գոտում․ կան վիրավորներ
Հա, ես նախկին եմ, բա ի՞նչ անեմ, գնամ կապիտուլյանտների ու կոլաբորանտների կողքը կզե՞մ. Էդուարդ Շարմազանով
Ուժգին երկրաշարժ՝ Ռուսաստանում
Հասկանում ենք, որ այսօր Գորիսը մեր հանրապետության դարպասներից մեկն է, և դարպասում պետք է շատ մարդիկ բնակվեն. Առուշ Առուշանյան
Երեք BYD էլեկտրամոբիլ Ամիօ բանկից՝ հատուկ պայմաններով
Ուժային բալանսը մեր ռեգիոնում խախտված է, այն պետք է վերականգնվի. Ավետիք Չալաբյան
Հանքային հորիզոնական աստիճանակարգը բարդ ինժեներական կառույց է, որը ապահովում է հանքի կայունությունը և տեխնիկայի շարժը․ ԶՊՄԿ
Ցավից ատամները սեղմած` պայքարե´լ ու հաղթե´լ
2 բռնապետի հանդիպում՝ պոպուլիստի հետ. սա խաղաղության մասին չէ. միայն մենք ենք վնաս կրելու.Սողոմոնյան
Բոլորիս պարտքն է հավերժ հիշել մեր զոհերին. Արսեն Գրիգորյան
ՌԴ-ն աջակցում է Հայաստանին «Թրամփի ուղի» անվամբ տրանսպորտային միջանցք ստեղծելու հարցում. Օվերչուկ
«Ես երազում եմ աղջիկ ունենալ ու չեմ պատկերացնում, ինչպես կարող է սեռը դատավճիռ լինել». Անահիտ Մանուկյան
Շնորհակալության օրը «Բաղրամյան» մասնաճյուղում․ IDBank
Վատիկանը ցանկանում է ամբողջությամբ անցնել արևային էներգիայի
Ադրբեջանը կրկին մարդասիրական օգնություն է ուղարկել Ուկրաինա
ԵՄ դիտորդները ՀՀ-ում կշարունակեն իր գործունեությունը, հարցերը Երևանն ու Բրյուսելը կքննարկեն
«Մեր ձևով» շարժումը չի համագործակցի նախկինների հետ՝ Փաշինյանին զրկելով քարոզչական թեզից
«Ես ու աղջիկս լավ ենք, բայց Ռոբիս վիճակը ծանր է». բլոգեր Նուշ Օհանյանը՝ ավտովթարից հետո իր և ընտանիքի ինքնազգացողության մասին
Ադրբեջանը երբևէ իր ստանձնած որևէ պարտավորություն չի կատարել. Ավետիք Չալաբյան
Փաշինյանի անունը մի տվեք, դա անեծք է այս հողին. քաղաքացի
«Եվրադաշինքը»՝ փլուզման եզրին
Սամվել Կարապետյանի պաշտպանության խորհուրդը՝ դատարանի վճռի և առաջիկա ծրագրերի մասին
Փաշինյանը փորձում է փարատել Իրանի մտահոգությունները
Բլոգերի ընտանիքը վթարի է ենթարկվել. ամուսինը ծանր վիճակում է
Տեղի ունեցածը բոլորովին տարբերվում է նրանից, ինչ ենթադրաբար պետք է տեղի ունենար. Իրանի ԱԳ նախարարը՝ «Թրամփի ուղու» մասին
Նիկոլ Փաշինյանը մոտ ապագայում կայցելի Ռուսաստան․ Օվերչուկ
Աղբավայր կառուցելն ինձ համար մի ծրագիր է, որով փորձելու են հեշտությամբ փողեր լվանալ, անունը կդնեն աղբավայր՝ կկառուցեն աղբանոց. փորձագետ
Շուրջ 24 ժամ ջուր չի լինի. հասցեներ
Ադրբեջանն AZAL-ի ինքնաթիռի խոցումը չի համարում միտումնավոր հարձակում. Ալիև
Ծնվել է Գաբի Գալոյանի դուստրը
Պլանային աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով մի շարք հասցեներում գազանջատումներ կլինեն
Սամվել Կարապետյանի կալանքը 2 ամսով երկարաձգվեց
Կդադարեցվի մի քանի հասցեների ջրամատակարարումը
Պուտինն Ալյասկա մեկնելուց առաջ ժամանել է Մագադան
