Պրոբլեմը մեր գիտակցության մեջ է. մենք դեռ գտնվում ենք օսմանիզմի մեջ
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար Մանվել Սարգսյանը
Զրույցը վարել է՝ Գոհար Սարդարյանը
– Պարոն Սարգսյան, ասես վախի սինդրոմը նստած է մեր մեջ, մենք ամեն րոպե վախի մեջ ենք: Ինչո՞ւ է այդպես:
– Այո, վախը մեր մեջ նստած է: Փաստորեն, այսքան տարի է անցել, և անգամ ղարաբաղյան հաղթանակը մարդկանց մտածողությունը չի փոխել: Հարկավոր է թարմացնել մեր մտածողությունը, թարմ հայացքով աշխարհին նայել: Բայց մենք դեռևս դա չենք կարողանում:
Մի օրինակ բերեմ առաջին հանրապետության տարիներից: Երևանը, Զանգեզուրը, Արցախը ուժեր հավաքեցին ու ջարդեցին թուրքին Բաշ Ապարանում, Սարդարապատում: Բայց հիսուն կիլոմետր այն կողմ՝ Լենինականում, աղ ու հացով դիմավորեցին նույն այդ թուրքին: Թե՝ օսմանները եկել են, բա ո՞նց…
– Այսինքն՝ մենք այսօր մտավոր աշխատանքի խնդիր ունենք, առաջնայինը ինքներս մեզ փոխելն է:
– Միանշանակ: Մենք այլ խնդիր չունենք: Մենք միայն հոգեբանական խնդիր ունենք: Մեր պրոբլեմն աշխարհընկալման մեջ է:
Տեսեք՝ մեր անկախ պետության ստեղծման առաջին օրվանից մինչ հիմա մի բան է հայտարարվում՝ մեր ազգը մի գերխնդիր ունի՝ հաշտվել թուրքերի հետ: Բայց ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչո՞ւ է դա մեր գերխնդիրը:
– Մեր հարևանն է: Ճանապարհների, հաղորդակցության հարց է:
– Ես կարծում եմ, որ հարցն առավել խորը արմատներ ունի, քան ձեր ասածն է: Մեր հոգեբանության մեջ կրկին իր խոսքն ասում է մեր անցած կյանքը:
– Ասել է թե՝ զոհի ու դահճի հարաբերությունն է դեր խաղում:
– Այո: Դա այն է, ինչ հետագայում մարդիկ կոչել են ստոկհոլմյան սինդրոմ: Մարդը գնում է իր աշխարհը: Այն աշխարհը, որն արդեն չկա իրականության մեջ, բայց ապրում է նրա ներսում:
– Ինչպե՞ս դուրս գանք այդ բեռի տակից:
– Մեր հայացքը պետք է փոխենք: Մինչդեռ անգամ երիտասարդ մարդիկ են գրում՝ 30 տարի է, ինչ Հայաստանը գտնվում է տոտալ բլոկադայի մեջ…
Բայց Հայաստանը երբեք բլոկադայի մեջ չի եղել: Մենք ունենք երկու ճանապարհ: Այն դեպքում, երբ պետություններ կան, որ մեկն էլ չունեն:
Ինչո՞ւ են այդպես ասում մերոնք. որովհետև փակված է հայ–թուրքական սահմանը: Նրանք միայն ու միայն այս ճանապարհն են տեսնում: Քանի որ փակ է նրանց՝ դեպի իրենց աշխարհ տանող ճանապարհը: Նրանց ոչ վրացական ճանապարհն է հետաքրքրում, ոչ էլ՝ իրանականը:
– Նշանակում է, որ մենք այդքան խոսում ենք ցեղասպանությունից, քնում ու արթնանում ենք այդ հարցով, աշխարհին ստիպում ենք, որ այն ճանաչի, դրա մեջ մի հիվանդագին բա՞ն կա: Ու հիշում եմ, որ Աշոտ Բլեյանը ժամանակին ասում էր, որ դպրոցում երեխաները չպետք է սովորեն ու իմանան ցեղասպանության մասին: Գուցե, իրո՞ք, մենք այդ հարցը մի քիչ պետք է հեռացնե՞նք մեզանից:
– Դա հեռացնելով չէ: Բանն այն է, որ, չնայած օսմանյան կայսրությունը քանդվեց, մինչև հիմա օսմանցիներն իրարից չեն բաժանվել: Քաղաքական բաժանում չի կատարվել նրանց միջև: Մինչդեռ մինչև դու քաղաքական կոնցեպտով չես բաժանվում, այսինքն՝ չես ինքնորոշվում, ապա անիմաստ է դառնում ամեն ինչ. մոռանա՞լ, թե չմոռանալ անցյալը և այլն, և այլն:
Ես մի բան ասեմ, երբ փլուզվեց օսմանյան հասարակությունը, այդքան ազգերի միջից ընդամենը մի ազգ ինքնորոշվեց: Եվ նրանք թուրքերն էին: Ասացին՝ մենք օսմանցի չենք, մենք թուրքեր ենք, այս երկիրն էլ մերն է: Եվ մնացածներին կոտորեցին ու իրենք մնացին այդ հողի վրա: Մյուս ազգերն էլ նույնը պետք է անեին: Բայց չեն արել:
Ուստի մենք ևս մինչև այսօր չենք բաժանվել օսմանիզմից: Ավելին՝ մենք ավելի օսման ենք, քան թուրքերը: Որովհետև նրանք կռվեցին օսմանիզմի դեմ: Իսկ Քեմալ Աթաթուրքը հայտարարեց՝ մենք բացարձակապես ոչ մի պատասխանատվություն չունենք օսմանյան քաղաքականության համար. մենք թուրքեր ենք:
Անգամ ավելին. ներկա՝ ղարաբաղա–ադրբեջանական կռվում մեր ժողովրդի մի մասը պաշտպանում է Ադրբեջանին: Մի օրինակ հիշեմ՝ Վիեննայում Մինսկի խմբի քննարկումներ էին տարիներ առաջ: Ե՛վ մեր պատվիրակությունն էր ներկա, և՛ Ադրբեջանի: Ադրբեջանցիները խրոխտ–խրոխտ խոսում էին՝ մեր հողերը, էս, էն…
Հանկարծ մերոնցից մեկը մի կոշտ բան ասեր ադրբեջանցիներին, մյուսները մտնում էին սեղանի տակը: Ավելին՝ ընդմիջմանն էլ մոտենում էին նրանց, թե, մենք բան չենք ասել. էն որ ասում էր՝ հիմարի մեկն էր…
Բա, դրա համար եմ ասում, որ մեր գիտակցությամբ դեռ օսմանիզմի մեջ ենք. սուլթանի դեմ չի կարելի խոսել…
Այնպես որ, էլի՛ եմ ասում՝ մեր ազգը ոչ մի պրոբլեմ չունի. միայն պետք է ինքնորոշվի: Այսինքն՝ թղթի վրա գրվի այդ մասին: Եվ պարզեցնի իր ստարտեգիան, հասկանա, թե իր համար ով ով է:
– Գուցե սա՞ է պատճառը, որ պատերազմի դաշտում հաղթում ենք, իսկ դիվանագիտական սեղանի շուրջ՝ պարտվում:
– Իհարկե, պատճառը դա է: Որովհետև դու չկաս: Դու պետք է լինե՛ս դրա համար:
Իսկ ինչպե՞ս եղավ, որ ժամանակին մենք հայտարարեցինք ու թույլ չտվեցինք, որպեսզի Ղարաբաղում ռուսական զորք մտնի: Ռուսները ոռնոցը գցել էին՝ մենք է՛ս ենք արել, մենք է՛ն ենք արել… Բայց՝ ի՞նչ. հետո հանձնվեցին:
Արդյունքում մենք այսօր ունենք 12 հազար քառակուսի կիլոմետրով սուվերեն հայկական տարածք:
Գիտեր, որ կխփեմ նավթամուղին, գիտեի՞ք, որ նախարարի պաշտոնից դրա համար հանեցին
Դեկտեմբերի 22-ը Էներգետիկի մասնագիտական տոնն է
Հայաստանը սարքում են ֆանտոմային Մոլդովա. Արմեն Աշոտյան
Պուտինի պատին անսովոր նկար է հայտնվել
Գաղափարից մինչև իրագործում. Ամերիաբանկը ներկայացրել է «Իմ Ամերիա, իմ Հայաստան» ԿՍՊ արշավի շրջանակում իրականացված ծրագրերը
Ադրբեջանը խնդիր է դրել փոխել ինքնության գիտակցման մասին մեր ընկալումները, դա արվում է գերազանցապես ՀՀ ներկայիս կառավարության միջոցով. ադրբեջանագետ
Քաղցկեղի նշաններ, որոնք կարող է հայտնաբերել ատամնաբույժը
Վերջին տարիներին Հայաստանի տնտեսությունը թվերով կարող է աճող թվալ, բայց բովանդակությամբ այն ավելի ու ավելի է հեռանում ստեղծող պետության գաղափարից. Անանյան
Վթար՝ Գեղարքունիքում, 55-ամյա վարորդը «Mercedes»-ով հայտնվել է ձորակում, վիրավnրներ կան
Դեկտեմբերի 24-ից Պարոնյան փողոցում կկատարվի երթևեկության փոփոխություն
Փաշինյանը թիրախավորում է Հայ Առաքելական եկեղեցու բարձրաստիճան պաշտոնյաներին. Սլովակիայի Ազգային Խորհրդի պատգամավոր Ֆրանտիշեկ Միկլոշկոյի հայտարարությունը՝ Սլովակիայի ԱԽ նախագահին և խորհրդարանին
Արման Ծառուկյանն այս օրերին գտնվում է Հայաստանում
Թույլ կառավարման պատճառով բարձրանում են գները. «Մեր ձևով» ժողովրդական շարժում
«Բաունտին» քաղցկեղածի՞ն է. ինչ վտանգներ են թաքնված հայտնի քաղցրավենիքի մեջ
Թուրքիայում աշակերտը կրшկել է դպրոցի տնօրենի վրա (տեսանյութ)
Նիկոլ Փաշինյանի թույլ և աղմկոտ ղեկավարության արդյունքում պետական պարտքը կրկնապատկվել է. Նարեկ Կարապետյան
Հայրենիքին հավատարմորեն ծառայած մարդիկ այսօր մոռացված են պետության կողմից․ Դավիթ Հակոբյան
Նկարահանվել է երկրորդ դասարանի աշակերտուհու դաժան ծեծը
Թոշակառուներին կանգնեցրել են փաստի առաջ․ Ցոլակ Ակոպյան 
Փաշինյանը ամեն օր ոտնահարում է ժողովրդավարությունը, օրենքի գերակայությունը և մարդու իրավունքները. Էդմոն Մարուքյան
Հաջորդ տարի սեպտեմբերին մենք կունենանք Մեսրոպ Մաշտոցի պատկերով Այբբենարաններ. Ժաննա Անդրեասյան
Հարյուրավոր ընտանիքներ Հրազդանում ստացան մարդասիրական օգնություն
Ձյուն, քամու ուժգնացում. եղանակն այս օրերին
Ի վերջո մեր երկրում Մայր Աթոռի դռանը քացի տվող սոցիո՞ւմն է հաղթելու, թե՞ հայկական Հայաստանի արժանապատիվ հասարակությունը. Վահե Հովհաննիսյան
ԱՄՆ դեսպանին հետ կկանչեն, Փաշինյանը մտահոգ է
Առեղծվածային դեպք Գյումրիում, «Խոհարարական զորամասի» մոտ հայտնաբերվել է մաhացած տղամարդ
Փաշինյանական իշխանությունը նոր արշավ է սկսելու ԶԼՄ-ների դեմ
Ալիևը փախավ Պուտինի հետ հանդիպումից, իսկ Փաշինյանը դեռ լռում է
Գործարկվել է նոր եռալեզու պորտալ՝ հայկական ապրանքանիշերի համար՝ www.borninarmenia.am
Գեներալ-լեյտենանտի սպանությունից տեսանյութ է հայտնվել
Bloomberg․ արևային էներգետիկան մտնում է աճի դանդաղման փուլ
Հովհաննես Ծառուկյանը պարգևատրել է «Docando» ֆեդերացիայի մարզիկներին և մարզիչներին
Հայաստանի հանքարդյունաբերական խոշորագույն ընկերությունը ռեկորդային թվով այցելուներ է ունեցել. ի՞նչ կա ԶՊՄԿ-ի դարպասներից այն կողմ
Թուրանական միջա՞նցք, թե՞ արժանապատիվ պետություն․ ընտրությունը մերն է
Ֆասթ Բանկի աջակցությամբ կկայանա լուսային դրոն շոու Հանրապետության հրապարակում
Եկեղեցին ու ԱԱԾ-ն փաստացի գտնվում են նույնատիպ կարգավիճակում` առաջինը` որպես հալածյալ, երկրորդը` այլասերված վարչապետի ցանկություններն իրականացնելուն գերի ու պատանդ. Կաստանյան
Շենքի բակում պայթուցիկ սարքից մեքենա է պայթել, 56-ամյա վարորդի վիճակը ծայրահեղ ծանր է
Որտեղ է պետք փնտրել գործակալներին, և ինչու են իրենք այսօր ամենից բարձր աղմկում գործակալների մասին. Ավետիք Չալաբյան
Քացով Էջմիածնի Մայր տաճարի դուռը խփողներն ու՞ր են, ինչու՞ ձերբակալված չեն. Էդմոն Մարուքյան
Սամվել Կարապետյանի նախաձեռնությամբ հերթական նախակրթարանն է կառուցվել Ալավերդի քաղաքում
Ադրբեջանում իշխանության երկարաձգման, հորից որդուն անցնելու սկզբունքի և բռնատիրnւթյան կառուցման հիմքում ևս որպես «օբյեկտիվ հիմք» ծառայեցվել է հակահայկականությունը․ Աբրահամյան
Ով է իրականում տուժում Վաշինգտոնում կնքված հուշագրի գործարկումից
Ո՞վ կդառնա Ամենայն հայոց կաթողիկոսը․ ու՞մ է աջակցում Անկարան
46 տարեկանում կյանքից հեռացել է ամերիկացի դերասան Ջեյմս Ռենսոնը
Ավտոկայանատեղիում մեքենա է պայթել. վարորդը վիրավորում է ստացել
Հինգ ամսական երեխա է մահացել հյուծվածությունից, մայրը երեք օր եղել է ընկերոջ տանը
Ի՞նչ փոխարժեք է սահմանվել այսօր
Աղոթք ճանապարհ գնալուց առաջ
Կրեմլը նոր տարում սպասում է օտարերկրյա հյուրերի․ Պեսկով
Հունաստանը միացել է Ուկրաինայի համար զենք գնելու նախաձեռնությանը
