Այսօրվա քաղաքակրթական պատերազմի ճակատային գիծն անցնում է յուրաքանչյուրիս միջով

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ 16 Նոյեմբեր, 2016 23:42

Past.am-ի հյուրն է ռեժիսոր Խաչիկ Չալիկյանը:

– Ձեր ելույթներից մեկում ասել եք` այն, ինչ ունենք այսօր և այդ ամենը հանդուրժելու պատասխանատուն և մեղավորը մտավորականն է: Չափազանց մեծ բեռ չե՞ք դնում մտավորականի ուսերին:

– Բացարձակ` ոչ: Ինձ համար մտավորականությունը պահանջ է, մթնոլորտում գոյություն ունեցող միստիկ ուժ, առանց որի երկիր լինել չի կարող: Ամեն ինչ նախ կայանում է հոգևոր դաշտում: Իսկ մեր հոգևոր դաշտը դատարկ տարածություն է: Մենք տանուլ ենք տվել մեր հոգևոր հայրենիքը` դրա բոլոր հնարավոր հետևանքներով: Ես ամեն օր զարթնում եմ և չգիտեմ, թե որ երկրում եմ: Ամեն օր երկրի ոգին տարբեր է: Ես մեկ անգամ եմ տեսել, երբ այս երկիրը հոգևոր առումով ներդաշնակ էր: Դա այն օրն էր, երբ Օպերայից դուրս էին բերում հոկտեմբերի 27–ի զոհերի դիակները: Իսկ դա նշանակում է, որ մենք այդ անապատում ձևավորել ենք տագնապի դաշտ: Սա սարսափելի ողբերգական փաստ է:

Այսօր մեծ անհրաժեշտություն է կայացնել հոգևոր Հայաստանը: Առաջին հերթին` դա ոչ թե պայքար է, ֆինանսական, ուժային և կամ նույնիսկ մարդկային ռեսուրսներ են, այլ ընդամենը գիտակցություն: Այսինքն` ոչ ոք ինձ չի կարող խանգարել այս պահին ապրելու աշխարհի լավագույն երկրում: Այդ գիտակցությունը եթե կրենք, ոչ ոք մեզ չի ստիպի լինել ժամանակակիցը այսօրվա, ասենք, քաղաքական գործիչների: Մենք պատասխանատու ենք մեր անցյալի լուսավոր օրինակների, մեր վաղվա տեսիլի համար: Հոգին և ժամանակը հավերժական են, և կոնտակտը դրանց հետ, ի վերջո, ամեն ինչի սկիզբն է. դրանից են սկսվում և' ճշմարիտ երկիրը, և' ճշմարիտ մարդկային հարաբերությունները, և' ճշմարիտ արվեստը:

– Մի առիթով նշել եք, որ հիմա գնում է նաև քաղաքակրթական պայքար: Այդ պայքարում հաղթելու գործիքները որո՞նք են:

– Մեզ պետք է գերխնդիր, ոգևորող գաղափար: Ես դեմ եմ անցյալից չափանիշներ վերցնելուն, թեկուզ մեր մեծերից օրինակներ բերելուն: Եթե անգամ փորձում ենք այդ արժեքներն այսօրվա մեջ ոգեկոչել, մենք պետք է ոչ թե գնանք դեպի նրանք, այլ նրանց բերենք այսօրվա մեջ: Ճշմարտությունը այս պահի մեջ է: Ոչ ժամանակակից ոգի չի լինում: Երեկվա երկինք չի լինում: Իսկապես, քաղաքակրթական պատերազմ է ընթանում: Բայց մենք պետք է հասկանանք, որ այդ պատերազմի ճակատային գիծն անցնում է յուրաքանչյուրիս միջով: Եվ մենք պետք է կարողանանք ճիշտ ընտրություն կատարել` լույսի՞ կողմն ենք, թե՞ այսօրվա` մեզ պարտադրված կենցաղային, շահամոլ, անհեթեթ իրականության: Այդ ամենը, նախևառաջ, պետք է զգա և գիտակցորեն ընկալի մտավորականը և կարողանա գերհզոր խնդիրներով ժողովրդին ոգևորել: Մեզ ոգևորող գաղափար է պետք:

– Այդ գաղափարն այսօր ձևակերպվա՞ծ է:

– Մշակույթի խնդիրը ոգեղեն բարձրագույն չափանիշների դաշտ ստեղծելն է և ցանկացած խնդրի այդ տեսիլով հարաբերվելը: Եթե ուզում ենք վաղը ունենալ մեր երազած երկիրը, այսօր պետք է ծնվեն երկրի մշակութային արժեքները, և այդ երկրի չափանիշներից պետք է հարաբերվենք այսօր մատուցվող դավադրությանը: Այդ դեպքում ոչ ոք չի կարող հոգևոր, ներդաշնակ մարդուն ստիպել ապրել հրամցվող կեղծ արժեքներով:

Մենք աշխարհում ցրված մեծ ժողովուրդ ենք, բայց տապակվում ենք այս փոքր ափսեի մեջ այն դեպքում, երբ մեր առջև պետք է գերխնդիրներ, արժեհամակարգային մեծ պահանջներ դնենք: Վերջերս մի գերմանացի փիլիսոփայի էի կարդում` Ֆրից Լենցին, ով ասում է` մյուս ժողովուրդների համար հայ ժողովուրդը միշտ եղել է Պրոմեթևս: Այսինքն` մեզ մեզնից օտարել են: Եվ ստիպում են ապրել մի կյանքով, որը մերը չէ, պահանջներով, որոնք չենք կրում: Պատահական չէ, որ եթե որևէ երկիր ուզում են ոչնչացնել, այդ երկիրը նախ զրկում են հոգևոր դաշտից, մշակույթից: Այսինքն` շատ կարևոր է այսօր ձևավորել վաղվա երկրի մշակույթը:

– Մենք ինքնե՞րս ենք ստեղծել այն, ինչ ունենք այսօր:

– Այո, և դա եղել է տգիտության միջնորդությամբ: Տգիտության դեմ պայքար չկա: Քարին չես հաղթի, գլուխդ կկոտրես: Դրա համար ոչ թե պետք է մտնենք այսօրվա տգետների ոստանը և նրանց դեմ կռիվ տանք, այլ պետք է նրանց միջնադարին հակադրենք 22–րդ դարը: Այսօրվա մտավորականի խնդիրն է գալ որպես 25–րդ դարի առաքյալ և գլոբուսից կտրված այս կղզու վրա ստեղծել 25–րդ դարի քաղաքակրթություն: