Ереван, 04.Июль.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ВАЖНО


Տնտեսական մակերեսային «կայունությունը»՝ անդունդի եզրին

ЭКОНОМИКА

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

2025 թվականի առաջին հինգ ամիսների սոցիալ-տնտեսական զարգացումների վերլուծությունը բացահայտում է ինչպես որոշակի դրական, այնպես էլ չափազանց մտահոգիչ միտումներ, որոնք միահյուսված են մակրոտնտեսական անցողիկ փուլին բնորոշ տատանումների և արտաքին շուկաների վրա Հայաստանի զգայունության ու ներքին կառուցվածքային խնդիրների հետ։

Ընդհանուր առմամբ, թեև տնտեսական ակտիվության մակարդակը դրական միտումներ է ցուցաբերում՝ հունվար–մայիսին հասնելով 5,7 % աճի, այնուամենայնիվ, դրա հիմքում եղած պատկերը չի ապահովում կայուն և որակական աճ, այլ հակառակը՝ բացահայտում է որոշ ճյուղերի չափից դուրս մեծ կախվածության, ոչ ամբողջությամբ բալանսավորված կառուցվածքի և հնարավոր շոկերի նկատմամբ բարձր խոցելիության մասին։ Այս թեմայի շուրջ շատ մանրամասն վերլուծություն է կատարել «Լույս» հիմնադրամը։ Օրինակ՝ տնտեսական ակտիվության աճի ցուցանիշը մայիսին կազմել է 10,4 %, ինչն առաջին հայացքից կարող է ներկայացվել որպես հաջողության ցուցիչ։ Բայց այն հարկ է դիտարկել նախորդ տարվա բազայի ազդեցության հետ համադրությամբ, որն էականորեն նվազել էր։ Այլ կերպ ասած՝ այս տարվա աճը մեծապես պայմանավորված է նախորդ տարվա համեմատաբար թույլ ցուցանիշներով։ Սա ինքնին կարող է բերել շփոթեցնող եզրակացությունների, երբ ցուցանիշները մակերեսային գնահատելու արդյունքում ձևավորվում է տնտեսական վերելքի պատրանք, մինչդեռ կառուցվածքային շերտերում նկատվում են լուրջ անհամամասնություններ։

Առավել ակտիվորեն աճել են ծառայությունների և շինարարության ճյուղերը, ինչը մասամբ խոսում է ներդրումային հոսքերի կամ սպառման բարձր ակտիվության մասին, բայց, միևնույն, ժամանակ ցույց է տալիս, որ տնտեսության իրական հատվածները՝ հատկապես արդյունաբերությունը և արտահանումը, շարունակում են խնդիրների առաջ կանգնել։

Արդյունաբերության անկումը շարունակվում է՝ դառնալով տնտեսական աճի կայունության հիմնական սպառնալիքներից մեկը։ Դա հիմնականում պայմանավորված է եղել մշակող արդյունաբերության 23,5 % անկմամբ, որի «բերած նպաստը» ընդհանուր արդյունաբերության անկմանը կազմել է 16,7 տոկոսային կետ։ Արդյունաբերության հատվածում արտադրողականության ծավալների նվազումը ոչ միայն ազդում է ՀՆԱ-ի իրական ավելացման վրա, այլև հիմք է հանդիսանում աշխատատեղերի անկման, ներդրումների նվազման և արտահանման հնարավորությունների կրճատման համար։

Արտահանման ոլորտում ևս իրավիճակը մտահոգիչ է, ինչը հիմնականում պայմանավորված է ոսկու և թանկարժեք իրերի արտահանման տեմպերի նվազմամբ։ Եթե ոսկու և թանկարժեք իրերի վերարտահանման շեշտակի աճն անցյալ տարի ստվերել էր արտահանման մյուս ոլորտի ցուցանիշները, ապա դրա ազդեցության չեզոքացումն ի ցույց է դնում արտահանման իրական հնարավորությունների շատ թույլ աճ՝ ընդամենը 0,7 %։ Սա ցույց է տալիս, որ Հայաստանը շարունակում է մնալ հումքային կամ կիսամշակված ապրանքների վերարտահանման տնտեսական մոդելի մեջ՝ առանց արտադրության ու տեխնոլոգիական ընդլայնման ծրագրերի։ Այս երևույթը խիստ բացասաբար է ազդում ինչպես արտարժութային հոսքերի կայունության, այնպես էլ արտահանող հատվածի մրցունակության վրա։

Միևնույն ժամանակ, 2025 թ. մայիսի գնաճը՝ 4,3%, իր հերթին դարձավ կենտրոնական բանկի նոր թիրախից (3,1%) շեղված ցուցանիշ, ինչը ստիպում է դիտարկել դրամավարկային քաղաքականության խստացման հնարավոր հեռանկարները։ Տվյալ պարագայում խնդիրն այն է, որ գնաճը դառնում է ոչ միայն սպառողական պահանջարկի արդյունք, այլ նաև ներմուծվող գնաճի և ներդրումային ներուժի կրճատման հետևանք, երբ շուկայի դինամիկան կորցնում է կանխատեսելիության կայունությունը։ Եթե Կենտրոնական բանկը ստիպված լինի տոկոսադրույքը բարձրացնել՝ գնաճը զսպելու համար, ապա դա միաժամանակ կբերի վարկավորման գների աճի, սպառողական պահանջարկի նվազման, իսկ փոքր ու միջին բիզնեսի նկատմամբ ճնշումը կմեծանա։

Ֆինանսական ոլորտում ձևավորվող ռիսկերն ուռճանում են հատկապես հիպոտեկային և սպառողական վարկերի աճի ֆոնին։ Բնակչության հիպոտեկային պարտավորությունների ավելացումը՝ 42,7%, և սպառողական վարկերի աճը՝ 37,9 %, խոսում են այն մասին, որ բնակչությունն ավելի ու ավելի է կախվածություն ձևավորում պարտք ունեցող սպառման մոդելից, ինչը մեծացնում է համակարգային ռիսկերը։ Այս ցուցանիշները չեն համապատասխանում իրական աշխատավարձերի և դրամական փոխանցումների աճի տեմպերին, հետևաբար՝ վկայում են անառողջ ֆինանսական մթնոլորտի մասին։ Սա ենթադրում է ապագա դեֆոլտների, վարկային չվճարումների և բանկային համակարգի ակտիվների որակի հնարավոր վատթարացում։

Բացի դրանից, հարկ է նկատել, որ պետական ֆինանսների հատվածում դեռևս նկատվում է որոշակի դրական միտում՝ հիմնականում հարկաբյուջետային մուտքերի աճի շնորհիվ։ Սակայն այս աճը ևս մեծապես պայմանավորված է բազային էֆեկտով, և դրա վերարտադրությունը առաջիկա ամիսներին բավական կասկածելի է դառնում։ Եթե արտաքին առևտրի վատթար վիճակը, արդյունաբերության նվազման միտումը և գնաճի շարունակական ճնշումները պահպանվեն, ապա հարկաբյուջետային մուտքերը նույնպես կարող են զգալիորեն կրճատվել, ինչը սպառնում է պետբյուջեի սոցիալական և կապիտալ ծախսերի կատարողականությանը։

Այս ֆոնին պետական պարտքի աճը և դրա սպասարկման ծանրաբեռնվածությունը նույնպես կարող են խորացնել ֆինանսական անկայունությունը։ Ի վերջո, 2025 թվականի հունվար-մայիս ամիսների սոցիալտնտեսական պատկերը վկայում է Հայաստանի տնտեսության կառուցվածքային խոցելիության խորացման, կարճաժամկետ աճի, ոչ կայուն աղբյուրներից կախվածության և բարդ ներքին ու արտաքին գործոններով պայմանավորված համակարգային ռիսկերի կուտակման մասին։

Եթե նկատվող միտումները չզսպվեն և չուղեկցվեն կառուցվածքային բարեփոխումներով, ապա շատ կարճ ժամանակում մակերեսային կայունությունը կփլուզվի՝ տեղը զիջելով խորքային ճգնաժամային գործընթացներին։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Зафиксирована устойчивая интенсивность выстрелов в направлении Хознавера: Азербайджан продолжает тактику поддержания напряженности Кому адресованы «европейские» месседжи, и на что готов Пашинян? «Паст»Почему десятки выдающихся музыкантов с мировой известностью посещают Капан? «Паст»Настала очередь «пароканонических» угроз: чего ожидать в ближайшем будущем? «Паст»Большая игра в так называемом «Зангезурском коридоре»: «Паст»Репрессии - повод для сближения: «Новый уровень» отношений ЕС и Армении: «Паст»В Сенате России считают, что гражданам России небезопасно находиться в АзербайджанеВторое чтение законопроекта о национализации ЭСА состоится завтраИз головного офиса «Ташир Групп» изъяты компьютеры и документыВ 2025/26 прогнозируется рекордное производство кофе в миреДепутат парламента Армении: Как можно скорее нужно сменить в Армении власть – иначе цена для народа будет расти IDBank в Homplex Mall: открытие нового филиалаСША могут начать лишать приобретенного гражданства за некоторые виды преступленийСоратник Сержа Саргсяна: Никол Пашинян будет отстранен от должности посредством импичментаClub World Cup: Определились все пары 1/4 финала«Военный обозреватель»: В Азербайджане вербуют наемников для отправки на УкраинуПарламент Армении в первом чтении одобрил ряд поправок к действующим законамСовет защиты Самвела Карапетяна: Сотрудники ЭСА могут быть спокойны - их нарушенные права будут восстановленыВ Армении правоохранители проводят обыски в головном офисе группы компаний «Ташир»В Армении выявлена банда мошенниковВ Ереване продолжается созванное по инициативе Правительства внеочередное заседание парламентаКредитное бремя граждан Армении возрослоЛавров и Макрон о ситуации в Армении, Москва доигралась с Алиевым I «Итоги дня» I 30.06.2025Лувр запускает международный архитектурный конкурс ради масштабной реконструкции и нового зала для «Моны Лизы»Виолончелист Арен Топлагалцян стал победителем сразу нескольких международных конкурсовААЦ отмечает сегодня День памяти Свв. царя Константина и Матери его царицы ЕленыКарен Хачанов победил Новака Джоковича на выставочном турнире в ХерлингемеReuters: Евросоюз хочет немедленного снижения тарифов в ключевых секторах в рамках сделки с СШААрмению уведомили о начале инвестиционного спора из-за действий против Самвела Карапетяна и ЭСАКто являются «бенефициарами» всего этого?Единственная надежда Никола Пашиняна в войне с Церковью — несколько «обижников»: «Паст»«Возможны 2 сценария развития событий: либо банкротство ЭСА и энергетический кризис, либо существенное повышение тарифов»; «Паст»Ucom запускает 5G сеть в Абовяне и ЭчмиадзинеКто и как провалил консенсус по импичменту? «Паст»Трамп подписал указ об отмене санкций против СирииЧат-бот вместо сердца: ИИ теперь пишет ваши тексты расставания Армянская церковь по закону должна играть очень большую роль: Айк АйвазянВ Испании зафиксирована рекордная 46-градусная жараИшхан Сагателян встретится в Брюсселе с представителями законодательной и исполнительной власти ЕвросоюзаЛавров: Если Армения будет отворачиваться от союзников, это не пойдет на пользу армянскому народуВыращенная нервная ткань поможет исследовать склерозЮнибанк стал титульным спонсором футбольного клуба «Урарту»Во Франции больше нельзя курить на пляжах, автобусных остановках, возле школ и библиотекПресс-служба Самвела Карапетяна: Мы расцениваем данное вмешательство как проявление давленияThe Times: Армения — сокровище Европы, о котором всё ещё мало кто знает И.о. директора: Законопроект о реформе ЭСА – неграмотный документ, а национализация содержит риски Семен Багдасаров: Пашинян — это удавка на шее армянского народаДень благодарности для клиентов. IDBankКая Каллас заявила, что прибыла в Армению с четким мессиджемНынешние власти Армении проводят политику демонтажа базовых национальных опор: Игорь Семеновский