Մեր գալակտիկայում ամենահզոր գամմա ճառագայթների առեղծվածային աղբյուր է հայտնաբերվել

Սեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին

Տիեզերական ճառագայթներին հետևելու համար HAWC երկրային աստղադիտարանի ավելի քան յոթ տարվա աշխատանքի ընթացքում գիտնականները հայտնաբերել են 98 ամենահզոր գամմա ճառագայթները մեր գալակտիկայի դիտարկման ողջ պատմության ընթացքում: Ենթադրաբար, մասնիկները ծագել են մեկ աղբյուրից, որն անհայտ է։ Ռեկորդային բարձր էներգիա ունեցող մասնիկների առաջացման ակնկալվող վայրում չկան տեսանելի աղբյուրներ, որոնք կարող են մասնիկներին հաղորդել գրանցված այդ արագացումը:

2015-ին Մեքսիկայում գործարկվեց HAWC (High Altitude Water Cherenkov experiment) աստղադիտարանի դետեկտորների ամբողջ զանգվածը: Սա երեք հարյուր անոթների զանգված է՝ գրեթե երկու հարյուր տոննա ջրով, որն ունի մաքրման ամենաբարձր աստիճանը: Գրեթե հարյուր տարի առաջ՝ 1934-ին, խորհրդային ֆիզիկոսներ Պավել Չերենկովը և Սերգեյ Վավիլովը հայտնաբերեցին հեղուկի թույլ փայլելու ազդեցությունը գամմա ճառագայթման հետ փոխազդեցության ժամանակ: Գամմա ճառագայթները հարվածում էին էլեկտրոններին և դրանց արագությունը հասցնում այն աստիճանի, որը գերազանցում էր լույսի արագությունը ջրում, ինչն էլ առաջացնում էր փայլը։

HAWC-ի դետեկտորներն օգտագործում են այս սկզբունքը Երկրի վրա տիեզերական ճառագայթները հայտնաբերելու համար: Գամմա մասնիկներն իրենք չեն հասնում մոլորակի մակերես։ Դետեկտորները գրանցում են դրանց քայքայման՝ մթնոլորտային մասնիկների հետ փոխազդեցության արտադրանքը։ Ցրվածության հետքերից կարելի է հաշվարկել սկզբնական գամմա մասնիկների էներգիան և երկնքի մոտավոր տարածքը, որտեղից նրանք ժամանել են:

Բարձր էներգիայի մասնիկները հաճախ կապված են բնական արագացուցչի՝ պևատրոնի հասկացության հետ: Սա պետաէլեկտրոնվոլտ և արագացում հասկացությունների համադրությունն է: Դա էներգիայի այն մակարդակն է, որից բարձր հայտնաբերված մասնիկները կարող են արտագալակտիկական ծագում ունենալ (դրանք կարող են հաղթահարել գալակտիկական մագնիսական դաշտերը և հեռանալ գալակտիկայից): Միևնույն ժամանակ, մեր գալակտիկայում կան պետաէլեկտրոնվոլտին մոտ էներգիա ունեցող մասնիկների աղբյուրներ, հետևաբար նաև մեր` տեղական պևատրոններ: Օրինակ՝ Խեցգետնի միգամածությունը համարվում է դրանցից մեկը՝ հազար տարի առաջ պայթած գերնոր աստղի մնացորդները:

Ընդհանուր առմամբ, պևատրոն՝ գերմասնիկների արագացուցիչ, կարող են լինել նեյտրոնային աստղերը, սև խոռոչները, գերնոր աստղերի պայթյունները և հզոր մագնիսական դաշտերով այլ օբյեկտներ և երևույթներ։ Դրանք հայտնաբերելու դժվարությունն այն է, որ մագնիսական դաշտերը շեղում են մասնիկների հետագծերը: Բայց այն նաև տալիս է տվյալներ տիեզերքի ֆիզիկական հզոր երևույթների մասին, որոնք հնարավոր չէ ձեռք բերել Երկրի վրա լաբորատոր պայմաններում:

Մեր գալակտիկայի կենտրոնում հզոր գամմա ճառագայթների անհայտ աղբյուրն ստացել է HAWC J1746-2856 անվանումը: Դրա ճառագայթման գրանցման բոլոր 98 դեպքերը գերազանցել են 100 տերավատտ էներգիան։ «Այս արդյունքները հնարավորություն են տալիս դիտարկել Ծիր Կաթինի կենտրոնը՝ ըստ էներգիայի մեծության, որն ավելի բարձր է, քան երբևէ դիտվել է»,- բացատրում են ֆիզիկոսները:

Առավել մանրամասն` այստեղ. 

https://t.me/armenia24live