Ереван, 27.Август.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 € = 0 ֏, 1 ₽ = 0 ֏
Русский
Հայերեն English
ВАЖНО
Армения попала в десятку крупнейших импортеров сахаристых кондитерских изделий из России Посольство США: Армения продолжает оставаться страной с наибольшим представительством в Силах Косово Макрон призвал Нетаньяху не превращать борьбу с антисемитизмом в оружие В Госдуме РФ предложили ужесточить контроль за мигрантами без медстраховки Гюмри вошел в топ малоизвестных европейских городов, обязательных к посещению Карен Хачанов успешно начал выступление на US Open в Нью-Йорке Мы будем бороться за наши права, за возвращение Арцаха, за национальное достоинство, за Республику Армения На острове Сицилия произошло новое извержение вулкана Этна Нетаньяху заявил, что признает Геноцид армян Ученые обнаружили древний ген, который помог выжить народам Америки Германия и Бельгия выступили против конфискации российских активов Выступление в Армении скандальной певицы Sevdaliza на Music Fest with Coca-Cola отменено


Թվային խոցելիության անդունդին. «Փաստ»

ОБЩЕСТВО
Կիսվել

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Տեխնոլոգիական առաջընթացը լիովին նոր իրողություններ է ստեղծել ամբողջ աշխարհի, այնպես էլ մեր թե՛ ներքաղաքական, թե՛ արտաքին քաղաքական կյանքում։ Ըստ այդմ, թվային հարթակները գրեթե անփոխարինելի նշանակություն են ձեռք բերել մարդկանց կյանքում։ Արդեն չկա մի ոլորտ, որտեղ թվային միջավայրը ներթափանցած չլինի՝ մարդկանց անձնական հարցերից սկսած, պետական անվտանգությանն առնչվող համակարգերով վերջացրած։ Ու ինչքան թվային ոլորտը հեշտացնում է մարդկանց կյանքը, նրանց նոր գործիքներով ու հնարավորություններով է օժտում, այնքան էլ նոր վտանգներ ու խոցելի միջավայր է ստեղծում։

Նաև միջազգային փորձն է ցույց տալիս, թե կիբերտարածության շրջանակներում ինչ վտանգավոր գործընթացներ կարող են խմորվել։ Հարձակումների թիրախ կարող են դառնալ ոչ միայն մարդկանց անձնական տվյալները, այլև մարդկային կենսագործունեության համար այնպիսի կենսական նշանակություն ունեցող ենթակառուցվածքներ, ինչպիսիք են, օրինակ՝ ջրամատակարարման համակարգերը, էներգետիկ ցանցերը, տրանսպորտային համակարգը, առողջապահական համակարգը և այլն։ Կիբերտարածությունն իսկապես դարձել է պետության համար կենսական նշանակություն ունեցող տարածք, սակայն այդ միջավայրում առկա վտանգների մարտահրավերը մեզանում անտեսվում է կամ առնվազն ճիշտ չի գնահատվում։ Ու կիբերտարածությունում առաջ եկած խոցելիությունից օգտվում են հանցագործներն ու մեր թշնամիները։

Պետության ու քաղաքացիների թվային անվտանգության ապահովմանն ուշադրություն դարձնելու փոխարեն ՀՀ իշխանությունները կենտրոնացել են ընդդիմադիրներին օրուգիշեր գաղտնալսելու ու հետապնդելու վրա։ Այնինչ անհրաժեշտություն կա կենտրոնանալ Հայաստանի կիբերանվտանգության ամրապնդման վրա։ Եվ Արցախյան պատերազմն իսկապես ցույց տվեց, որ կիբերտարածությունում պաշտպանությունը բազմաթիվ խոցելի տեղեր ունի։ Դա է պատճառը, որ ադրբեջանական հաքերային խմբերը ՀՀ քաղաքացիներին վերաբերող մեծ քանակությամբ տվյալներ հրապարակեցին (օրինակ՝ անձնագրի տվյալներ, անուններ, հասցեներ, «կովիդի» թեստերի տվյալներ և այլն) և մուտք գործեցին ՀՀ պետական կառույցների տվյալների բազաներ, հասանելիություն ունեցան փաստաթղթերի ու ջարդեցին կարևոր պաշտոնական կայքէջեր։ Բայց ամենավատն այն է, որ, ըստ որոշ տվյալների, Pegasus կիբերզենքն օգտագործվել է Հայաստանում բարձրաստիճան անձանց դեմ (այդ թվում՝ 44-օրյա պատերազմի օրերին), որոնց թվում եղել են ռազմական վերնախավի և կառավարության ներկայացուցիչներ։

Լրտեսական ծրագրի թիրախում են եղել նաև ՀՀ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ինֆորմացիայի տիրապետող անձինք։ Այս դեպքերն իսկապես մտահոգիչ են հատկապես ներկա պայմաններում, երբ պատերազմական գործողություններն ու պրոպագանդան իրենց արտացոլումն են գտնում նաև կիբերտիրույթում։ Կիբերզենքերի միջոցով հնարավոր է նույնիսկ գլոբալ հարցեր լուծել, ինչը մեծ առավելություն է տրամադրում հակամարտության մեջ գտնվող այն կողմին, որը տիրապետում է այդ զենքին։ Բազմաթիվ երկրներ մեկը մյուսի հետևից կիբերպաշտպանության հատուկ ստորաբաժանումներ են ստեղծում։ Ու պատահական չէ, որ Ադրբեջանն Իսրայելից կիբերզենքեր ձեռք բերելու հետ մեկտեղ, իսրայելական մասնագետներին հրավիրում է իր մոտ ադրբեջանցի մասնագետներ պատրաստելու համար։

Հայաստանը ռազմական սպառազինություն ձեռք բերելու հետ մեկտեղ պետք է առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնի նաև կիբերզենքերի տիրապետելու թեմային։ Ու շատ կարևոր է նաև գործընկերներ գտնել ու օգտվել այլ երկրների փորձից։ Իսկ հարկ եղած դեպքում անհրաժեշտ է նաև մեծ գումարներ ներդնել այս ոլորտում։ Մյուս կողմից էլ՝ թվային տարածությունում ակտիվացել են հանցագործները, որոնք հիմնականում խարդախությունների են դիմում, մարդկանցից գումար են կորզում և ապատեղեկատվություն են տարածում իրենց նպատակներին հասնելու համար։ Իհարկե, շատ կարևոր է հանրության իրազեկումը, մարդկանց շրջանում թվային գրագիտության բարձրացումը, որ քաղաքացիները չդառնան հարձակումների, խարդախությունների ու ապատեղեկատվության զոհ, բայց հաճախ խնդիրը քաղաքացիների թվային գրագիտությունից դուրս է։

Եթե, օրինակ՝ քաղաքացու բանկային հաշիվը հաքերները ջարդել են ու յուրացրել գումարները, ապա այդ քաղաքացին տվյալ դեպքում ոչինչ անել չի կարող, թեման պետության և ՏՏ մասնագետների տիրույթում է։ Բավարար չէ, որ մի քանի փորձագետներ մեկնաբանություններ կամ պարզաբանումներ տան, և համարվի հարցը լուծված։ Այս հարցում ևս համակարգային մոտեցում է անհրաժեշտ, այն է՝ ստեղծել կիբերանվտանգության զարգացման միջավայր, որի պայմաններում չարագործներն ու թշնամական հաքերային խմբերը ուղղակի կձախողվեն։ Գլխավոր խնդիրներից մեկն էլ համապատասխան մասնագետների պատրաստումն է։ Անգամ ԿԲ նախագահն էր խոստովանել, որ մեր ԿԲ համակարգը խոցելի է, անվտանգության մասնագետների սուր պակաս կա։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Կիսվել
Лента новостей
Армения попала в десятку крупнейших импортеров сахаристых кондитерских изделий из РоссииПосольство США: Армения продолжает оставаться страной с наибольшим представительством в Силах КосовоМакрон призвал Нетаньяху не превращать борьбу с антисемитизмом в оружиеВ Госдуме РФ предложили ужесточить контроль за мигрантами без медстраховкиГюмри вошел в топ малоизвестных европейских городов, обязательных к посещениюКарен Хачанов успешно начал выступление на US Open в Нью-ЙоркеАмериабанк – лидер ипотечного рынка с долей более 22% Мы будем бороться за наши права, за возвращение Арцаха, за национальное достоинство, за Республику АрменияНа острове Сицилия произошло новое извержение вулкана ЭтнаНетаньяху заявил, что признает Геноцид армянУченые обнаружили древний ген, который помог выжить народам АмерикиГермания и Бельгия выступили против конфискации российских активовАрмянское общество делает выбор в пользу проверенного годами стратегического партнерства с Россией Армянское лето десятков подростков в мире технологий։ «Паст»Есть ли в Ереване секретные подземные туннели и где они находятся? «Паст»Воскресный отдых։ как жители Еревана проводят выходные дни?Азербайджан для Центральной Азии становится коридором в Турцию: что должна делать Армения? «Паст»Они делают ЭСА ГД-вской и постоянно лезут в карманы налогоплательщиков: «Паст»Действительно ли туризм в Армении «переживает свои лучшие времена»? «Паст»Члены и активисты движения «Всеармянский фронт» организовали акцию в Гюмри в поддержку присутствия 102-й российской военной базы в АрмениВыступление в Армении скандальной певицы Sevdaliza на Music Fest with Coca-Cola отмененоСумма в 5 042 314 драмов была направлена в эко-лагерь Зарк. Бенефициаром инициативы «Сила одного драма» за август стала ОО Мост надеждыИран надеется, что в ближайшее время начнутся поставки российского газа через АзербайджанВ Ливии в результате столкновений погибли по меньшей мере 12 человекНачалось очередное судебное заседание по делу архиепископа Микаела АджапаянаЭрдоган высказался о коридоре через АрмениюАзербайджанцы уничтожили памятник герою Арцаха Ашоту Гуляну (Бекору) в оккупированном СтепанакертеЛавров рассказал, что его появление в свитере с надписью «СССР» не означает желания восстановить Советский СоюзМинобороны: Ночью в небе над Россией уничтожен 21 украинский беспилотникЗеленский опроверг сведения о запрете США на удары вглубь РоссииКогда сомнения становятся домом: в чем секретная притягательность теорий заговораАкция протеста с требованием вывода 102-й российской военной базы из Армении — дешевый политический перфоманс. Виген Акопян Начался процесс продажи народу слова «мир»: «Паст»Действительно ли выборы будут очередными? «Паст»То, что плохо лично для Пашиняна, может быть очень хорошо для Армении, и наоборот: «Паст»Фанаты Дженнифер Лопес считают, что в блонде она похожа на Мадонну: первые кадры фильма «Поцелуй женщины-паука»Аделия Петросян прошла отбор на Олимпиаду-2026 в ИталииВ Краснодаре реставрируют здание армянского церковного попечительстваBrent торгуется у $67,65 за баррельВ Бельгии строят первый в мире экологичный завод по производству пластмассАлиев: Азербайджан хочет мира, но должен быть готов к войнеГосдеп проверяет всех обладателей виз США - 55 миллионов человекЛюсине Арутюнова хочет представить Армению на «Интервидении»«Вредна ли сумка для рюкзака? — «Паст»»От «Эй вы...аплодируйте!» — до «бурные, продолжительные аплодисменты» и «овация»: «Паст»Школьные покупки с выгодой вместе с Idram&IDBankUcom и SunChild установили солнечную электростанцию в культурном центре Ехегнадзора Пашинян предоставит Азербайджану жизненные пути Республики Армении: «Паст»Остров-призрак у Венеции: из бывшего чумного кладбища и психлечебницы сделают городской паркКогда деревенский обед дороже Ritz-Carlton: новая философия роскоши
Вся лента »
Самое популярное
1 Выступление в Армении скандальной певицы Sevdaliza на Music Fest with Coca-Cola отменено 2 Фанаты Дженнифер Лопес считают, что в блонде она похожа на Мадонну: первые кадры фильма «Поцелуй жен... 3 Действительно ли выборы будут очередными? «Паст» 4 То, что плохо лично для Пашиняна, может быть очень хорошо для Армении, и наоборот: «Паст» 5 Члены и активисты движения «Всеармянский фронт» организовали акцию в Гюмри в поддержку присутствия 1...
Опрос