«Այն մոդելը, որով այս մարդիկ տանում են իբր խաղաղության, ոչնչացումն է, մաշեցնող պատերազմը». «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 2 Сентябрь, 2023 10:31

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Սեպտեմբերի 1-ին Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հրաժարականի դիմում ներկայացրեց Ազգային ժողով: «Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը նշում է՝ հրաժարականի դիմումը պետք է գնա ԱԺ, հետո այն, ապրիլին ընդունված օրենսդրական նոր կարգավորումների համաձայն, պետք է երկրի նոր ղեկավար ընտրի:

«Հաշվի առնելով այն, որ Արայիկ Հարությունյանի կողմից ղեկավարվող խմբակցությունն Արցախի ԱԺ-ում ունի 16 ձայն, նրան առնվազն մեկ ձայն է անհրաժեշտ, որ իր նախընտրած թեկնածուն դառնա երկրի ղեկավար: Ամեն դեպքում, այն պետք է կոնսենսուսով ընտրվի: Սա՝ տեխնիկական խնդիրների մասին: Եթե ըստ էության խոսենք, ապա Հարությունյանի հրաժարականը, մեղմ ասած, ժամանակավրեպ էր: Օրենսդրական փոփոխությունները, որոնք թույլ են տալիս առանց ընտրությունների նոր նախագահ ընտրել, պետք էր իրականացնել առնվազն երեք տարի առաջ: Դա այն ճանապարհն էր, որով թե՛ Արցախի, թե՛ Հայաստանի Հանրապետությունները պետք է գնային, դա հնարավորությունների պատուհան կբացեր մեզ համար: Կարծում եմ՝ թե՛ Հայաստանում, թե՛ Արցախում ղեկավարությունը հիմնականում լուծում է իր անվտանգության, դրա երաշխիքների խնդիրը: Հենց այս պատճառով այդ հրաժարականն այսքան ուշացավ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մաթևոսյանը:

Անդրադառնալով հրաժարականից հետո հնարավոր զարգացումներին՝ ընդգծում է՝ ակնկալիքը մեկն է. «Հույս ունենանք, որ Արցախի քաղաքական ուժերը, անկախ իրենց խմբակային շահերից, անձնական խնդիրներից, թույլ չեն տա, որ Արցախի պետականության փշրանքները ոչնչանան, կհանգեն կոմպրոմիսային մոդելի, որ կարողանան պահպանել պետականության հիմքերը: Չմոռանանք, որ Ադրբեջանի պահանջներից է ոչ միայն պաշտպանության բանակի լուծարումը, այլև այն, որ Արցախի Հանրապետությունը չպետք է ունենա նախագահ, խորհրդարան, նախարարներ: Ուստի, ամեն ինչ պետք է անեն, որ Ադրբեջանի այդ պահանջն ինքնըստինքյան կյանքի չկոչվի»,-նշում է քաղաքագետը:

Հավելում է՝ կա ևս մեկ հանգամանք, որի մասին հանրային դաշտում քիչ է խոսվում, իսկ հասարակության որոշակի շրջանակներ սա շատ ագրեսիվ են ընկալում: «Արցախի Հանրապետության նոր ղեկավարությունը պետք է հասկանալի, կանխատեսելի և ընդունելի լինի պաշտոնական Մոսկվայի համար: Նոր Արայիկ Հարությունյան այնտեղ չպետք է լինի, այսինքն՝ մինչև Արցախի նախագահի ընտրությունները գնալ Մոսկվա, մի պարտավորություն վերցնել, վերադառնալ Արցախ և լրիվ այլ բան իրականացնել: Արցախի նոր ղեկավարությունը պետք է կանխատեսելի և վստահելի գործընկերային հարաբերություններ ունենա Մոսկվայի հետ: Արցախն անվտանգության երկու երաշխիք ունի՝ բանակը և ռուս խաղաղապահները: Վստահ չեմ, որ եթե այդ գործոններից մեկը մնա, Արցախը կկարողանա լիարժեքորեն անվտանգություն ապահովել»,ասում է մեր զրուցակիցը:

Արցախ տանող ճանապարհներին՝ Ակնայում և Լաչինի միջանցքում հումանիտար բեռներով մեքենաներ են: Առաջինի ընդունումը մերժում է արցախցին, իսկ երկրորդի, այդ թվում՝ ֆրանսիական բեռների մուտքն արգելում է Ադրբեջանը: Մաթևոսյանն ասում է՝ այս հարցի մասին խոսելիս քննարկվում է ոչ թե խնդրի էությունը, այլ դրանից բխող հետևանքները: «Նիկոլ Փաշինյանն Արցախի Հանրապետությունը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս: Ադրբեջանն ասում է՝ այս մարդը ճանաչել է, որ դա մեր տարածքն է, հետևաբար կարող ենք որոշել՝ բեռնափոխադրումներ լինելու են, թե ոչ և որ ճանապարհով են լինելու: Կամ ասում են՝ օդային միջանցք պետք է լինի, և Արցախ պետք է ապրանք տեղափոխվի:

Արցախը Նիկոլ Փաշինյանի կողմից ստացել է նույն կարգավիճակը Ադրբեջանի կազմում, որն, օրինակ՝ ունի Արմավիրի մարզը Հայաստանի կազմում: Պատկերացրեք մի իրավիճակ, երբ ինչ-որ մեկը հայտարարում է, որ հումանիտար օգնություն է ցանկանում տեղափոխել Արմավիրի մարզի այն համայնքներ, որտեղ մեր մոլոկան եղբայրներն են ապրում: Եթե այս ամենը համաձայնեցված չլինի ՀՀ իշխանությունների հետ, համաձայն ենք, չէ՞, որ նրանք ունեն լեգիտիմ հնարավորություն ոչնչացնել այդ ինքնաթիռը: Այո, ունեն: Ինչ վերաբերում է ֆրանսիական բեռնատարներին: Չեմ ուզում մտնել այն նրբերանգների մեջ, որ Ֆրանսիան պատերազմից հետո մի քանի միլիոն դոլարի զենք է վաճառել Ադրբեջանին, իրենց նավթային-գազային համագործակցությունը շարունակվում է: Ուզում եմ սիմվոլիկ մի կետի վրա ուշադրությունը սևեռել: Երևանի քաղաքապետի պաշտոնի համար պայքարում է Տիգրան Ավինյա՞նը, թե՞ Անն Իդալգոն: Փարիզի քաղաքապետը, հասկանալով նաև փիառի գործոնը և այլն, գալիս է Հայաստան և բեռնատարներն ուղեկցում Լաչինի միջանցք, իսկ Տիգրան Ավինյանն ասում է՝ ինձ Արցախի մասին հարցեր մի տվեք: Սա անբացատրելի մի բան է: Այս իրավիճակում Ադրբեջանի պահվածքը խիստ տրամաբանական է»,-նշում է Մաթևոսյանը:

Կառավարության գրեթե ամեն նիստում խաղաղության օրակարգից չշեղվելու մասին է խոսում Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ Ադրբեջանը շարունակում է կրակել թե՛ Արցախի, թե՛ Հայաստանի սահմաններին: Կրակոցների արդյունքում զոհվում են մեր զինծառայողները: «Ապրելով Հայաստանում, արմատներով լինելով արցախցի՝ կողմնակից եմ խաղաղության, ուզում եմ, որ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հնարավորինս խաղաղության պայմաններում ապրենք, կառավարելի լինեն մեր փոխհարաբերությունները, բայց պետք է առաջնորդվենք ռազմաքաղաքական այն իրավիճակով, այն բալանսով, որը գոյություն ունի, և ելնելով դրանից՝ փորձենք կառուցել անվտանգության համակարգը, խաղաղությունը: 2020 թ.-ի սեպտեմբերի 27-ից և հատկապես նոյեմբերի 9-ից հետո մեզ մոտ լրիվ այլ համակարգ է ձևավորվել տարածաշրջանային խաղացողների և անվտանգային ճարտարապետության տրամաբանության շրջանակներում: Մեզ համար համեմատաբար ավելի մեծ հնարավորություններ կային իրապես հասնելու նրան, որ տարածաշրջանում լիներ Փաշինյանի կողմից նկարագրված խաղաղությունը, Փաշինյանի օլիգարխների կողմից ասված տնտեսական կոոպերացիան Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ՝ այն պայմաններում, եթե նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը փուլ առ փուլ կյանքի կոչվեր:

Արցախի Հանրապետության կարգավիճակի հարցը թողնեինք ապագայի վրա, կողմերը շարունակեին մնալ այն դիրքերում, որտեղ պատերազմը ավարտվեց: Շատ ենք խոսում այն մասին, որ Ադրբեջանը խախտում է նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը, բայց Փաշինյանը նոյեմբերի 10-ից խախտել է այն: Ինչո՞ւ է զորքերը դուրս բերել այն տարածքներից, որտեղ նրանք տեղակայված էին, երբ պատերազմն ավարտվեց: Անհրաժեշտ էր նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը կյանքի կոչել կետ առ կետ: Պետք է կարողանայինք մեր տնտեսական, դեմոգրաֆիկ ռեսուրսներն ավելացնելով՝ հասնել մի կետի, երբ Ադրբեջանն էլ ստիպված լիներ համակերպվել այն իրավիճակի հետ, որ Արցախի մնացած հատվածը երբեք ադրեջանական չի լինի: Չարեցինք դա:

Փաշինյանը Ռուսաստան-Ադրբեջան-Հայաստան եռանկյունում ստորագրված փաստաթղթի կետերը փորձում է կյանքի կոչել Արևմուտքում, այն դեպքում, երբ այն ոչ մի գործիքակազմ չունի դա անելու, ավելին, ասում է՝ Թուրքիայի հետ պայմանավորվեք: Այս ամենի արդյունքում Թուրքիան և Ադրբեջանն իրենց համար ֆիքսել են, որ Փաշինյանը Ռուսաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունները ոչնչացրել է, Արևմուտքի հետ դաշնակցային հարաբերություններ չկան և չեն էլ կարող լինել, և իրենք կրակում են: Փորձում են ռազմական ճանապարհով ոչ միայն իրենց նախապես հռչակված խնդիրները լուծել, այլ մի բան էլ ավելին վերցնել: Քանի այս մարդը ու նրա վարած քաղաքականությունը կա, կրակելու են: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ իրավիճակ մի քանի տարի առաջ, երբ Ադրբեջանը խափաներ տնտեսական գործունեությունը Հայաստանում, որոշեր՝ օդանավակայանը կամ գործարանը գործելո՞ւ է, թե՞ ոչ: Այն մոդելը, որով այս մարդիկ տանում են իբր խաղաղության, ոչնչացումն է, մաշեցնող պատերազմը»,-եզրափակում է Բենիամին Մաթևոսյանը: