«Հիմա մնացել եմ իր նկարների ու հուշերի հույսին, ինչ գործ անում եմ, ամեն պահի իմ Լևոնին եմ տեսնում». Լևոն Մանուկյանն անմահացել է հոկտեմբերի 14-ին. «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 22 Июнь, 2023 10:31

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

«Իմ Լևոնը շատ խելացի էր, ընկերասեր, եթե որևէ մեկը նեղացներ իր ընկերոջը, օգնության կհասներ, կպաշտպաներ, նվիրված էր: Իր մեջ մանկուց կար հայրենասիրությունը: Լևոնին բոլորը սիրում ու հարգում էին, ճանաչողները հիմա շատ են ափսոսում, որ ինքն էլ չկա»,-ասում է Լևոնի մայրիկը՝ տիկին Նելլին, ու այդ «չկա» բառն արտասանելն ու լսելն անասելի ցավոտ է: Մայրիկի խոսքերով՝ որդին շուտ էր ըմբռնում ամեն ինչ, արագ ընկալում: «Ուսուցչուհին դասը պատմում էր, Լևոնը տանը կարող էր գիրք ու տետր չբացել, բայց դասի ժամանակ ամեն ինչ նույն կերպ կներկայացներ, ինչ ուսուցչուհին, ու այդ ամենն՝ իր հիշողության հաշվին»:

Դպրոցն ավարտելուց հետո Լևոնն ուսումը շարունակում է արհեստագործական ուսումնարանում, վարսահարդարություն է սովորում: Հաճախել է սպորտի՝ թեթև ատլետիկա, ըմբշամարտ, լող, ծրագրավորման դասերի է գնացել: Մայրիկի խոսքով՝ ամեն ինչից շուտ էր հիասթափվում: «Արհեստագործական ուսումնարան ընդունվեց, քանի որ այնտեղ իր մանկության ընկերներն էին սովորում, անգամ վարսահարդարման հանդեպ իր հետաքրքրությունն ու սերը լիարժեք չէր: Նաև աշխատում էր, բայց, կարծես թե, որևէ տեղ իրեն չէր գտնում, իր սրտի ուզածը չէր գտնում, չնայած ժամանակի ընթացքում տարբեր մասնագիտություններից սկսել էր գլուխ հանել, հասկանալ»: Վեց ամիս էր մնացել, որ Լևոնը պետք է ավարտեր ուսումնարանը, զորակոչվեց բանակ:

«Դիմեցինք, որ ավարտի ուսումը և նոր մեկնի ժամկետային ծառայության, սակայն մերժեցին: Ողնաշարի հետ կապված խնդիր ուներ, բայց Լևոնը թույլ չտվեց մեզ միջամտել, ասաց՝ մա՛մ, պետք է ծառայեմ: Իմ հայրն ու հորեղբայրը եղել են զինվորականներ, աշխատել են «Ստալիչնի պոլկում»: Ես էլ 11 տարի, ինչպես ասում են, զինվորական խոհարար եմ աշխատել: Լևոնի մեջ դեռ փոքրուց զինվորականի կերպարի ու հայրենասիրության մասին որոշակի պատկեր էր ձևավորվել: Երբ աշխատանքի էի գնում, հաճախ տանում էի իրեն ինձ հետ, երևի դա էլ իր ազդեցությունն էր ունենում»: 2019 թ. հունվարի 30-ին Լևոնը զորակոչվում է ժամկետային զինծառայության. նախ՝ 6 ամիս ծառայել է Մատաղիսում, հետո՝ տեղափոխվել Թալիշ: «Շատ ուրախ է մեկնել ծառայության: Ես վախեր ունեի, որ ինքն Արցախում է ծառայելու, բայց ինքը շատ ուրախ էր՝ մա՛մ, տղեն պետք է Արցախում ծառայի:

Մեկնեց Արցախ, զանգեց՝ մա՛մ, նորից վիճակահանություն է եղել, Մատաղիսում եմ ծառայելու: Երբ Մատաղիս անունը լսեցի, շատ ծանր տարա, Ապրիլ յան պատերազմի ժամանակ Մատաղիս-Թալիշը թեժ կետեր էին: Իմ վախերն ունեի, բայց Լևոնն ուրախ էր, որ Մատաղիսում է ծառայելու: Երբեք որևէ բանից չի տրտնջացել, ընդամենը չորս ամսվա զինծառայող էր, զանգեց՝ մա՛մ, շնորհակալագիր են տվել, ուղարկել եմ տուն: Շնորհակալագիրն այն մասին էր, թե ինչպիսի որդի ենք դաստիարակել ու բանակ ուղարկել: Միայն այդ մեկ շնորհակալագիրը մեզ հասավ, մնացած պատվոգրերն ու շնորհակալագրերը մնացին այնտեղ»: Մի ուրիշ ցավ էլ դա է, որ որդիներից որպես հուշ մնացած իրերը նույնպես բաժին են հասել թշնամուն: 2019 թ. դեկտեմբերին Լևոնն արձակուրդ է գալիս, հայրիկին վիրահատել էին, թույլատրել էին մի քանի օրով տուն գալ, մինչ այդ մայրիկն ամեն անգամ գնացել է Մատաղիս՝ որդուն այցի: Համավարակի պայմաններում այցերը ևս դադարեցին: Իսկ սեպտեմբերի 27-ին սկսվեց պատերազմը:

«Սեպտեմբերի 25-ին Լևոնն իջել էր դիրքերից, զանգահարեց՝ մա՛մ, իջել եմ դիրքերից, ամեն ինչ նորմալ է: Այդ ժամանակ ինձ խոստացել էին կարճ ժամանակով թույլ տալ իրեն տեսնել, պատրաստվում էի գնալ իր մոտ, սակայն Լևոնին չասացի, մտածեցի, որ անակնկալ կլինի: Իրեր էի գնել, ամեն ինչ պատրաստել, որ հետս տանեմ: Բայց ամսի 27-ի առավոտյան արթնացանք պատերազմի լուրից: Լևոնի հետ խոսել չկարողացանք: Իր հետ խոսել եմ հոկտեմբերի 8-ին: Այդ ընթացքում զանգում էի ՊՆ, ինձ ասում էին՝ քո երեխան ողջ է, ինչո՞ւ ես անհանգստանում: Հոկտեմբերի 8-ին զանգեց՝ մե՛րս, փրկվել եմ: Մինչև հիմա իր ձայնն ականջներիս մեջ է: Թալիշում շրջափակման մեջ էին ընկել: Մենակ էին մնացել, իր ընկերների հետ նաև իր ճարպկության շնորհիվ Թալիշից եկել ու հասել էին Ալաշան: Հաջորդ օրերին խոսել եմ հետը, չէր բողոքում, միշտ հանգստացնում էր մեզ՝ մեր մոտ ամեն ինչ նորմալ է, բայց մեկ էլ ասում էր՝ մա՛մ, ընկերներս չկան, ընկերներս զոհվել են: Այնքան նվիրված էր իր ընկերներին: Ասում էի՝ քեզ լավ նայիր, տղե՛ս, արձագանքում էր՝ փորձում ենք, մա՛մ, բայց երկնքից անձրև է թափվում:

Դրանով հանդերձ, հաղթանակից էր խոսում, հաղթելուց: Հոկտեմբերի 13-ին իմ, հայրիկի ու տատիկի հետ խոսեց: Այդ օրն ասաց՝ մա՛մ, զենքերն ենք մաքրում, Մատաղիսը պետք է հետ վերցնենք, մեր ընկերների դիերը մնացել են այնտեղ: Մի պահ ասացի՝ Լևո՛ն, չե՞ս կարող չգնալ: Մա՛մ, ի՞նչ ես ասում, երդում եմ տվել Մատաղիսի ու Թալիշի համար, չեմ կարող չգնալ, բա իմ ընկերնե՞րը, թուրքին հող չունենք տալու: Հայրիկի հետ խոսելիս էլ ավելացրել էր՝ մորս ու քրոջս լավ կնայես: Նա էլ պատասխանել էր՝ կգաս ու քո մորն ու քրոջը լավ կնայես: Այդ գիշեր շատ անհանգիստ եմ քնել, արթնացա, կարծես Լևոնն ինձ կանչեր: Հոկտեմբերի 14-ին զինվորներից մեկի մայրիկը զանգեց, հարցրեց՝ Լևոնից ի՞նչ լուր ունեմ: Լուր չունեի, որևէ համարով իր հետ չէի կարողանում կապ հաստատել: Միայն մի զանգին պատասխանեցին, ու մի տղա ասաց՝ Լևոնը շատ հեռու է ինձանից: Մտածեցի, թե խոսքը տարածության մասին է, բայց այդ տղան ինձ ուրիշ բան էր ասում, այդ պահին չհասկացա»:

Մինչև հոկտեմբերի 23-ը մայրիկը Լևոնին փնտրել է բոլոր հնարավոր տեղերում: «Ճշտեցի, որ իր ընկերներից մեկը վիրավորվել է, Էրեբունի ԲԿ-ում է, ամուսնուս հետ գնացինք նրա մոտ: Ասաց՝ կռվի ժամանակ Լևոնի հետ եմ եղել, հետո էլ իրեն չեմ տեսել: Ավելի ուշ այլ հիվանդանոցից զանգեցին, այնտեղ իր սպան էր, որի կյանքը Լևոնս փրկել էր: Նրա հետ նույն հիվանդասենյակում նաև ամուսնուս քեռու տղան էր պառկած, նա էլ էր վիրավորվել: Ինձ կանչեցին իրենց մոտ: Իր սպան ասաց՝ Լևոնն իմ կյանքը փրկեց, էլ պետք չի նրան փնտրել, հիմա երկնքում է»: Լևոնը զոհվել է Մատաղիս-Թալիշ հատվածում՝ հոկտեմբերի 14-ին, տուն «վերադարձել» մեկ շաբաթ անց: «Հետո տղաները պատմեցին՝ երբ բոլորն «ուրալներում» են եղել, Լևոնն ասել է՝ տղե՛րք, գնում ենք միասին, կռվում ենք միասին, զոհվում ենք միասին, բայց թուրքին հող չունենք տալու: Առանց մեկ վայրկյան վարանելու կռիվ են տվել թշնամու դեմ, Լևոնն անթիվ տղաների կյանքեր է փրկել, իր զոհվելուց հետո շատերն են կապ հաստատել մեզ հետ»: Մայրիկն ասում է՝ տղաները հավատարիմ են մնացել իրենց զինվորական երդմանը, չեն ցանկացել իրենց պաշտպանած հողը զիջել թուրքին:

«Այնքան երազանքներ ու նպատակներ ուներ, որոնք չհասցրեց իրականացնել: Ուզում էր մեր տունը մեծացնել, ասում էր՝ մե՛րս, ձեզ այնքան լավ եմ պահելու: Հիմա մնացել եմ իր նկարների ու հուշերի հույսին, ինչ գործ անում եմ, ամեն պահի իմ Լևոնին եմ տեսնում: Միշտ իմ կողքին է եղել, ինձ ուժ տվել: Ասում էի՝ թող ոտք ու ձեռք չունենա, թող աչք չունենա, բայց թող սիրտը բաբախի ու տուն գա»: Լևոնի զոհվելուց հետո մայրիկն իր մեջ ուժ է գտնում կյանքը շարունակելու: Երկու տարի անց Լևոնի ընտանիքում զույգ աղջիկ է ծնվում՝ Լևոնի փոքրիկ քույրիկները: «Աղջիկներս վեց ամսական ծնվեցին, ծնվելուց 24 ժամ անց նրանցից մեկը մահացավ, իսկ Լեոնաս կա, ապրում է, մեզ է ապրեցնում, ինձ ուժ է փոխանցում, որ ապրեցնեմ իմ Լևոնին: Մեր ուժն իմ երկու աղջիկներն են: Ուզում եմ, որ բոլորն իմանան իմ Լևոնի մասին: Ինձ ոչինչ ոչ մեկից պետք չէ, միայն թող իմ Լևոնի անունն ու հիշատակը վառ պահեն: Միայն Լևոնինը չէ, բոլորն էլ մեր երեխեքն են, բոլորը կռիվ են տվել մեր հողի ու հայրենիքի համար»:

Հ. Գ. - Լևոն Մանուկյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայության» և 6-րդ ՊՇ «Անձնուրաց պաշտպան» մեդալներով: Պարգևատրվել է նաև ՀԿ-ների կողմից: Հուղարկավորված է Եռաբլուրում: