«Անիմաստ է դրական որևիցե բան սպասել մի իշխանությունից, որը բոլոր ուղղություններով քանդման, կործանման է տանում». «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 16 Июнь, 2022 9:35

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Այսօր Հայաստանի մասնակցությամբ բանակցային գործընթացների համատեքստում հիմնարար մի քանի խնդիր կա: Առաջինը Հայաստանի այս իշխանությունների նկատմամբ վստահության բացակայությունն է, ինչի մասին են փաստում տարբեր միջազգային կառույցների վերջին հարցումները, որտեղ վստահության էական նվազում կար: Բացի այդ, փորձը ցույց է տալիս, որ այս իշխանությունը գաղտնի է պահում, թե ինչի շուրջ են բանակցային գործընթացները: Թե դրանք ինչի մասին են, հայտնի է դառնում միայն այն ժամանակ, երբ գործընթացն արդեն սկսված է:

«Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել էներգետիկ և անվտանգության հարցերով փորձագետ Արմեն Մանվել յանն՝ անդրադառնալով բանակցային գործընթացներին, որոնք տեղի են ունենում հատկապես սահմանազատման, նաև տարածաշրջանային ապաշրջափակման շուրջ: «Թե ինչի շուրջ են բանակցում, մինչև հիմա պարզ չէ, մինչև հիմա հայտնի չէ, թե ինչ քարտեզներով են սահմանագծում իրականացնելու, և այսպես շարունակ: Դժվար է ասել, թե այս անորոշություններն ինչ արդյունքի կբերեն, բայց, անկախ այս ամենից, տպավորություն կա, որ պետությանը ռազմական պարտության տանող իշխանությունը հիմա էլ քայլ առ քայլ տանում է նաև քաղաքական պարտության: Շատ դեպքեր կան, երբ ռազմի դաշտում պարտություն կրելուց հետո պետությունը գրագետ դիվանագիտության ու քաղաքականության արդյունքում կարողացել է մեղմացնել պարտության հետևանքները: Մեզ մոտ հակառակ տպավորությունն է: Ռազմական պարտությունից հետո մեզ քաղաքական վերջնական պարտության են տանում»,-ասաց նա՝ շեշտելով, որ նման տպավորությունները բացառելու համար իշխանությունները պետք է պարզ ասեն, թե ինչ քարտեզներով են բանակցում, և, ընդհանրապես, սահմանագծումը, սահմանազատումն ինչ ուղիներով պետք է անցնեն:

«Բացի այդ, սահմանագծումը, սահմանազատումը ոչ թե 1-2 տարվա, այլ երկար՝ տասնամյակների գործընթաց է: Այս տեսանկյունից նաև այնպիսի տպավորություն է, որ իշխանություններն ուզում են մի քանի ամսվա ընթացքում այդ գործընթացն ավարտին հասցնել և վերջնականապես ստորագրել քաղաքական, այդ թվում՝ նաև տնտեսական պարտությունը»,-շեշտեց մեր զրուցակիցը:

Անդրադառնալով ապաշրջափակման գործընթացին, հատկապես Երասխ-Ջուլֆա-Օրդուբադ-Մեղրի-Հորադիզ երկաթգծի կառուցման հարցին, որը քննարկվել է հունիսի 3-ին ՀՀ ՌԴ և Ադրբեջանի փոխվարչապետների եռակողմ հանդիպմանը, Մանվել յանը շեշտեց. «Սա Ադրբեջանը Նախիջևանին և Նախիջևանի միջոցով Թուրքիային կապելու ամենակարճ ճանապարհն է: Հենց հիմա Թուրքիան երկաթգիծ է կառուցում Կարսից դեպի Իգդիր և Իգդիրից դեպի Նախիջևան: Հետևաբար, շատ հնարավոր է, որ այդ ճանապարհը չմտնի Հայաստան: Հնարավոր է՝ Երասխ չմտնի, այլ Նախիջևանից մտնի Թուրքիա: Այսինքն, ընդամենը օգտագործվի Մեղրիի 45 կիլոմետրանոց հատվածը: Տնտեսական առումով Հայաստանին սա ոչինչ չի տալիս, բացի նրանից, որ այն երկրները, որոնք երաշխավոր են կանգնում այս երկաթգծի աշխատանքի համար, ՀՀ-ի վրա ճնշում գործադրելու, սպառնալու գործիք են ունենում: Պարզ է, որ Ադրբեջան-Նախիջևան-Թուրքիա կապով թուրքական աշխարհը շահագրգռված է, բայց մենք շահ չունենք, այլ միայն վնաս: Հետևաբար, այդ վնասի տակ կարող են մտնել միայն նրանք, ովքեր կա՛մ ապուշ են, կա՛մ դավաճան, այլ տարբերակ այստեղ հնարավոր չէ: Այսինքն, մարդիկ, որոնք վաճառքի են դրել մեր քաղաքական, տնտեսական շահերը և, ընդհանրապես, այս երկրի զարգացման ամբողջ ապագան: Այդ ճանապարհը Հայաստանին ոչ մի օգուտ չի տալու: Պարզ տնտեսագիտական հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Հայաստանից Լարսով ապրանքներ ուղարկելը տնտեսապես ավելի ձեռնտու է, քան այդ ահռելի տարածքով, երբ հայտնի չէ նաև՝ ապրանքները տեղ կհասնե՞ն, թե՞ ոչ: Միջազգային ապահովագրական ոչ մի կառույց երբեք չի երաշխավորի՝ հայկական ապրանքը Ադրբեջանի տարածքով փոխադրելու դեպքում այն տեղ կհասնի՞, թե՞ ոչ»:

Մեր զրուցակիցը շեշտեց՝ ռիսկերը շատ են. «Իրականում սահմանների, ճանապարհների՝ իբրև բացման այս քաղաքականությունը կբերի Հայաստանի տնտեսության, հատկապես գյուղատնտեսության վերջնական ոչնչացմանը: Թուրքիայի հետ սահմանները բացելը հենց դա է նշանակում. թուրքական էժան ապրանքները մի քանի ամսվա ընթացքում ուղղակի կոչնչացնեն մեր գյուղատնտեսությունը, և այս տեսանկյունից որևէ մեկը որևէ հակափաստարկ չի կարող բերել»:

Ա. Մանվել յանի հետ զրույցում անդրադարձանք նաև իշխանությունների այն հայտարարություններին, թե միջանցքային տրամաբանությամբ չեն առաջնորդվում, և որ «միջանցքի» մասին ձևակերպումները «կարմիր գիծ» են: Այս համատեքստում մատնանշելով Իրանի դերը, որը բարձր մակարդակով մի քանի անգամ դեմ է արտահայտվել միջանցքային տրամաբանությանը, մեր զրուցակիցը շեշտեց. «Տպավորություն է, որ մենք ունենք հարևաններ, որոնք ավելի են շահագրգռված Հայաստանի շահերով, ՀՀ ինքնիշխանությամբ, քան Երևանում նստած դե ֆակտո իշխանությունը: Անիմաստ է դրական որևիցե բան սպասել մի իշխանությունից, որը բոլոր ուղղություններով քանդման, կործանման է տանում:

Ի՞նչ է նշանակում «միջանցքը կարմիր գիծ է», երբ ստորագրել են 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի տակ, որտեղ խոսվում է միջանցքի մասին: Ճիշտ է, միջանցք բառը չի օգտագործվում, ճանապարհ բառն է, բայց դրանից ոչինչ չի փոխվում: Եթե կարմիր գիծ էր, թող չստորագրեին կամ պահանջեին այդ կետը հանել: Հետևաբար, չեմ կարծում, թե այս իշխանությունների համար գոյություն ունեն կարմիր գծեր նաև Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ իրենց հարաբերություններում: Մենք գործ ունենք ոչ թե ազգային իշխանության, այլ դրածո իշխանությունների հետ, որոնք ընդամենը Թուրքիայի և Ադրբեջանի շահերն են սպասարկում: Անվտանգության հարցով անիմաստ է նրանց ինչ-որ բան վստահելը, որովհետև դա միայն պարտության, հերթական խայտառակության և վերջնական անկմանն է բերելու, իսկ մենք, ցավոք, այդ անկման գործընթացի մեջ ենք»: