«Oրվա քաղաքական իշխանությունը սաբոտաժի է ենթարկում ԵՊՀ աշխատանքը». «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 27 Апрель, 2021 11:04

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Օրերս հայտնի դարձավ, որ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը չի ստորագրել Ազգային ժողովի ընդունած «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի և հարակից օրենքների փաթեթը՝ դիմելով Սահմանադրական դատարան: ԱԺ-ի ընդունած օրենքի և հարակից օրենքների փաթեթը նախագահի ստորագրմանն էր ներկայացվել 2021 թ.-ի ապրիլի 2-ին: Նախագահի աշխատակազմի տարածած հաղորդագրությունից պարզ է դառնում, որ Սարգսյանն այս օրենքը քննարկել է Գիտությունների ազգային ակադեմիայի ղեկավարության, ակադեմիկոսների, բուհերի, գիտության և կրթության ոլորտի, ՀԿների ներկայացուցիչների հետ:

Օրենքին կից ներկայացված հիմնավորման համաձայն՝ դրա գլխավոր նպատակն է կրթության և գիտության համակարգերի կառավարման արդյունավետության բարձրացումը, սակայն ըստ նախագահի աշխատակազմի տարածած հաղորդագրության՝ օրենքը համակարգային բնույթ չունի, և դրանով նախատեսված կարգավորումներով գիտության և կրթության ոլորտում առկա խնդիրների համար հատվածական լուծումներ են առաջարկվում, այն լիարժեքորեն չի արտացոլում գիտության և կրթության զարգացման ժամանակակից միտումները: Բացի դա, դրա առանձին դրույթներ խնդրահարույց են սահմանադրականության տեսանկյունից: Կրթության փորձագետ Ատոմ Մխիթարյանն ընդգծում է՝ մասնագիտական ողջ հանրությունը և այն մարդիկ, որոնք ամիսներ շարունակ խոսում էին այս օրենքի թերությունների մասին, նախագահի այս որոշումը դրական են գնահատում:

«Հանրապետության նախագահն իրավունք չունի մտնելու օրենքի բովանդակության մեջ, այլ կարող է առարկություններ ունենալ այն կետերի վերաբերյալ, որոնք ակնհայտորեն հակասում են Հայաստանի Սահմանադրությանը: Այդպիսի առնվազն երկու կետ կա: Առաջինը Սահմանադրության 38-րդ հոդվածի հետ հակասությունն է, որը վերաբերում է բուհերի ինքնավարության հնարավորություններին, ինքնակառավարման ազատություններին: Սահմանադրության հիշյալ հոդվածում գրեթե բառացիորեն գրված է, որ օրենքով սահմանված շրջանակներում բուհերն ունեն իրենց ինքնակառավարման իրավունքները և դրանից բխող ակադեմիական ազատություններ և այլն: Բուհերի կառավարման խորհուրդները ձևավորվում էին այդ օրենքով, որն ընդունեց Ազգային ժողովը՝ 5/4 հարաբերակցությամբ, որտեղ հինգ անդամին նշանակում էր լիազոր մարմինը՝ կրթության նախարարությունը, իսկ չորսին՝ բուհը, ընդ որում, այդ չորս անդամից մեկը պետք է լիներ բուհից «դուրս» անձ՝ գործատուներից մեկը: Այսպիսով՝ ակնհայտորեն խախտվում էր կառավարման խորհրդում ձայների հարաբերակցությունը՝ հօգուտ լիազոր մարմնի կամ քաղաքական պաշտոն զբաղեցնող նախարարի: Ստացվում է, որ բուհերը քաղաքական ազդեցության ուղղակի կրողն են դառնում, այսինքն՝ օրվա քաղաքական իշխանությունը հնարավորություն էր ունենում կառավարելու բուհը, որովհետև կառավարման խորհուրդը նշանակում է գործադիր մարմին, վերջինս էլ ռեկտոր: Սա՝ մեկ ակնհայտ հակասություն Սահմանադրության հետ, որը հիմք հանդիսացավ, որ նախագահը չստորագրի օրենքը և դիմի ՍԴ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մխիթարյանը:

Նրա խոսքով, կա նաև երկրորդ ակնհայտ հակասությունը: «Այդ օրենքի նախագծով տարիքային ցենզ է սահմանվում, մասնավորապես՝ բուհերում պաշտոն զբաղեցնելու: Նշված էր, որ, օրինակ՝ 70 տարին լրացած որևէ մեկը չի կարող դիմել և մասնակցել այն մրցույթներին, որոնք անցկացվում են բուհերում: Բայց տարիքային սահմանափակումները կամ խտրականությունն արգելված է Սահմանադրությամբ, կարող է դիտարկվել նաև որպես մարդու իրավունքների խախտում: Սա ակնհայտ հակասություն է Սահմանադրության հետ, որի հիմքով վստահ եմ, որ ՍԴ-ն ճիշտ որոշում կկայացնի, և օրենքը գործողության մեջ չի մտնի ու կվերադառնա Ազգային ժողով»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Ինքնավարության և առհասարակ բուհերի մասին խոսելիս չէինք կարող անդրադարձ չկատարել նաև մայր բուհում տիրող իրավիճակին: Մասնավորապես, օրերս ԵՊՀ ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատար Գեղամ Գևորգյանը հրաժարականի դիմում է գրել: Հիշեցնենք, որ ԵՊՀ-ն 2019 թվականից՝ Արամ Սիմոնյանի հրաժարականից հետո, չունի ռեկտոր, համալսարանը ղեկավարում է ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատար Գեղամ Գևորգյանը: Իսկական խառնաշփոթ է ԵՊՀ հոգաբարձուների խորհրդում, որի անդամները հերթով հրաժարականի դիմում են ներկայացնում: Ներկայումս հոգաբարձուների խորհուրդը չի կարող անցկացնել իրավազոր նիստեր, պետք է ձևավորվի նոր խորհուրդ՝ նոր կազմով: Այս գործընթացները չեն կարող անհետևանք մնալ համալսարանի համար: Շատերն այս գործողություններում նաև դիտավորություն են տեսնում: Մխիթարյանը նշում է՝ գուցե իր խոսքը խիստ հնչի, բայց այն զգաստացնելու միտում ունի: «Այս երևույթը կարող եմ համարել սաբոտաժ Երևանի պետական համալսարանի նկատմամբ հենց պետության կողմից: Քանի որ պետությունն այս դեպքում նույնացվում է օրվա քաղաքական իշխանության հետ, ստացվում է, որ այն սաբոտաժի է ենթարկում ԵՊՀ-ի աշխատանքները: ԵՊՀ-ի կառավարումը թողնվում է չգիտես ինչին: Կարելի է ասել, որ այստեղ ավարտվում են օրենսդրական կարգավորումները, երբ հիմա պետք է լինի ռեկտորի պաշտոնակատարի պաշտոնակատար, հոգաբարձուների խորհուրդը չի կարող քվորում ունենալ: Օրվա քաղաքական իշխանությունը խաթարում է Հայաստանի առաջատար բուհի աշխատանքը:

Այս երևույթը ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ օրենքով պետք է ամրագրել բուհերի ինքնակառավարման սկզբունքը, այսինքն բուհն ինքը պետք է որոշի իր ճակատագիրը, ոչ թե կախված լինի օրվա իշխանություններից, որոնք, ինչպես ցանկանան, այդպես էլ կարող են «ծալել» տվ յալ համալսարանին: Խորհրդարանական ընտրությունների նախօրյակին առավել ցցուն է դառնում այս միտքը, որ իշխանությունը ցանկացած բուհի, գիտական կազմակերպության կարող է ասել՝ դու կա՛մ կխաղաս այն խաղը, որը ես եմ քեզ թելադրում, կա՛մ էլ ընդհանրապես չես կարողանա գործունեություն իրականացնել: Սա է, ցավոք, մեր դառն իրականությունը, որի դեմ պետք է անպայման բողոքի ձայն բարձրացնել և պայքարել: Մտավորականները պետք է տեսնեն, որ եթե համալսարանի նկատմամբ նման վերաբերմունք է դրսևորվում, մյուս բուհերը չեն կարող բացառություն լինել: Օրինակ՝ խառնաշփոթ իրավիճակ է մինչ այժմ նաև Պոլիտեխնիկում: Իբրև թե ռեկտոր ընտրվեց, բայց պարզվում է չընտրվեց, հիմա այնտեղ ունենք ռեկտորի պաշտոնակատար»,-եզրափակում է Ատոմ Մխիթարյանը: