«Քայլել չգիտեի, բայց ասեղն ու թելն իմ ընկերներն էին». Մարալը շունչ է տալիս ասեղնագործության ավանդույթներին

ИНТЕРВЬЮ 25 Июнь, 2020 13:11

Սիրիայում դեռևս 2011 թվականին սկսված և մինչ օրս էլ դե ֆակտո շարունակվող պատերազմն այդ երկրում ապրող շատ մարդկանց փախստական դարձրեց: Սիրիայում հայերը շատ հին ժամանակներից են արմատներ գցել: Սիրիահայ ժամանակակից համայնքը ձևավորվել է հիմնականում 1915-1920 թվականներին, երբ Ցեղասպանության հետևանքով հազարավոր հայեր ապաստան ստացան նաև այդ երկրում՝ այնտեղ հիմնելով հայկական մեծ ու զարգացող համայնք: 2012 թվականի տվյալներով՝ Սիրիայում բնակվել է շուրջ 150 000 հայ, մեծ մասը՝ Հալեպում, մնացյալը՝ Կամիշլիում, Դամասկոսում, Լաթաքիայի, Հոմսի, Ռակկայի, Հասաքեի, Դեյր Զորի նահանգներում:

Իհարկե, ակնհայտ է, որ այս թիվը հիմա երևի թե կրկնակի նվազել է: 2012 թվականից սկսած՝ սիրիահայերից շատերը տեղափոխվեցին Հայաստան:

Ոմանց համար այն դարձավ տարանցիկ հանգրվան Եվրոպա տեղափոխվելու համար, ոմանք էլ այստեղ նոր կյանք սկսեցին՝ չնայած առկա բազմաթիվ դժվարություններին: Մարալ Շեոհմելյան-Բերբերյանը մեկն է նրանցից, ով ընտանիքի հետ մշտական բնակություն է հաստատել Հայաստանում:

Ոչ միայն բնակություն է հաստատել, այլ մասնակցել է դասընթացների, կատարելագործել ասեղնագործելու իր հմտությունները և հիմա էլ իր հմտությունները փոխանցում է ապագա սերունդներին, նոր շունչ տալիս ավանդական հիմքեր ունեցող արհեստին: Ինչպես շատերին, Մարալին ևս պատերազմն է ստիպել հեռանալ Հալեպից:

«Պատերազմական ահավոր վիճակ էր: 2012 թվականին մեկ ամսով եկա Հայաստան, հետո վերադարձա Սիրիա: Իրավիճակն էլ ավելի անտանելի էր դարձել: Հետո արդեն 2015 թվականին ընտանիքիս հետ որոշում կայացրեցինք և եկանք Հայաստան՝ մշտական բնակություն հաստատելու»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մարալը:

Իր խոսքով, այստեղ շատ դժվարությունների չի հանդիպել, կարողացել է արագ հարմարվել նոր միջավայրին: Այդ հարցում օգնության է հասել ասեղնագործությունը: «Մեծ դժվարությունների չեմ հանդիպել, քանի որ ամեն դեպքում լեզուն, վարք ու բարքը, կենցաղը մերն է, հայկական է: Որպես ձեռարվեստի սիրահար՝ մասնակցեցի Հայաստանում անցկացվող ասեղնագործության և թաղիքագործության դասընթացներին: Ինձ համար հաճելի միջավայրում էի, ինչն էլ օգնեց, որ ավելի հեշտ հարմարվեմ այստեղի կյանքին: Մարդը միշտ ամեն ինչից կարող է գլուխ հանել, ամեն ինչ կարող է հաղթահարել»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Ասեղնագործության հանդեպ սեր ունեցել է փոքրուց: «Հետո արդեն զարգացրել եմ տեխնիկական կարողություններս: Ես հաճախ ասում եմ՝ դեռ քայլել չգիտեի, բայց ասեղն ու թելն իմ ընկերներն էին: Մանկությունից տեսել էի, որ մեծ մայրերս, մայրիկս, բարեկամներս, հարևաններս ասեղնագործում էին:

Հիշում եմ մեծ մայրիկիս բակը, երբ վարդենիների ստվերի տակ հավաքվում էին բոլոր հարևանները՝ իրենց ձեռագործները ձեռքերին: Շատ փոքր էի, բայց հետևում էի բոլորի աշխատանքին: Եվ այդպես մանկուց այդ սերն իմ մեջ սկիզբ առավ, և հետո ժամանակի հետ քիչքիչ սկսեցի տիրապետել բոլոր նրբություններին: Ամենասկզբում ասեղնագործում էի սփռոցներ, բարձերի երեսների վրա նախշեր, երբեմն նաև ինչ-որ դետալներ հագուստների վրա, հետագայում արդեն սկսեցի զարդեր ասեղնագործել: Հիմա ընդհուպ ասեղնագործում եմ դիմակների վրա»,-ներկայացնում է Մարալը:

Փորձում է մշտապես հետաքրքիր նորամուծություններ անել, բայց ընդգծում է՝ ամեն ինչի հիմքում ավանդականն է, առանց դրա անհնար է հետաքրքիր աշխատանքներ ստեղծել: «Ավանդական զարդանախշերն ամեն ինչի հիմքում են:

Մեր օրերում դրանք ավելի նորովի եմ ներկայացնում: Վերցնում եմ հին նմուշները և նոր ձևով առօրյայում օգտագործվող իրեր պատրաստում: Որքան էլ նորամուծություններ անեմ, մեկ բան հստակ է՝ ավանդականն ամեն ինչի հիմքն է»,-ասում է ասեղնագործուհին:

Մարալն աշխատում է տան պայմաններում, բայց երազում է արհեստանոց ունենալու մասին, որտեղ ավելի ազատ ու համակարգված կաշխատի: «Իհարկե, տան պայմաններում աշխատելն էլ իր դրական կողմերն ունի, քանի որ համատեղում եմ տան աշխատանքները և ասեղնագործությունը: Բայց, իհարկե, երբեմն զգում եմ արհեստանոցում աշխատելու կարիք, որպեսզի աշխատանքս ավելի համակարգված լինի»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Մարալը նաև տեսանյութեր է պատրաստում, որտեղ ներկայացնում է տարբեր նախշեր ասեղնագործելու հմտություններ: Հարցնում եմ՝ իսկ հետաքրքրություն կա՞ նման տեսանյութերի և առհասարակ ասեղնագործության նկատմամբ, քանի որ տարածված կարծիք կա՝ ավանդական արհեստները չեն հետաքրքրում ժամանակակից սերնդին:

«Շատ մեծ եղավ հետաքրքրությունը ասեղնագործությունը ներկայացնող տեսանյութերի հանդեպ: Ցանկացա ամեն ինչ նոր ձևով ներկայացնել: Առաջինը «Ուրֆայի ծաղիկը» տեսանյութն էր, որը պատրաստելու օրինակով փորձեցի ցույց տալ՝ կարելի է նորամուծություններ անել, բայց, իհարկե, ավանդական հիմքը պահելով:

Շատերը տեսանյութի հիման վրա սկսեցին պատրաստել նույն «ծաղիկներից»: Մեր սերունդն այնքան խելացի և ուշիմ է, որ անմիջապես ընկալում է ամեն ինչ: Սովորում են փոքրիկ դետալները, հետո կատարելագործում իրենց հմտությունները: Ինձ համար կարևոր է ասեղնագործություն դասավանդելը, սովորեցնելը: Գիտելիքների որոշակի հանգրվանի ենք հասել, երբ պետք է մեր ունեցած հմտությունները փոխանցենք ուրիշներին:

Բացի դա, եթե այս արժեքները չտարածվեն, դրանք ուղղակի կմեռնեն, կոչնչանան: Ինչպես մենք ենք ստացել այդ ավանդույթները, արժեքները մեր նախնիներից, այնպես էլ մենք պետք է դրանք փոխանցենք հաջորդ սերունդներին: Հայաստանում ասեղնագործության նկատմամբ հետաքրքրությունը շատ մեծ է, անշուշտ, կան տաղանդավոր վարպետներ, վավերագրեր, որոնցից օգտվում են երիտասարդները:

Յուրաքանչյուրս էլ մեր հերթին պետք է նպաստենք, որպեսզի այս արհեստը չկորչի, հակառակը՝ զարգանա: Տեսնում եմ, որ երիտասարդներին այն բավական հետաքրքիր է, այդ պատճառով մեծ ուրախությամբ կիսվում եմ իմ գիտելիքներով ու հմտություններով: Կար մի ժամանակ, ընդ որում ոչ միայն Հայաստանում, երբ ավանդական արհեստների նկատմամբ հետաքրքրությունն իսպառ վերացել էր, բայց ներկայումս այն վերականգնվել է»,-նշում է Մարալը:

Հաստատում է՝ արհեստներն «օգնում են» նաև գումար վաստակել: «Այո՛, դա այդպես է, որոշ չափով կարողանում ենք օգտակար լինել մեր ընտանիքներին: Չնայած գումարը կարևոր է, բայց հիմնական առաջ մղող գործոնը դա չէ, այլ այն հաճույքը, գոհունակությունը, որ ստանում ես ասեղնագործելուց, արարելուց, ստեղծելուց: Սա ուրիշ որևէ բանով չի փոխարինվում»,-ասում է ասեղնագործուհին:

Մարալն օգտագործում է նաև յուրաքանչյուր առիթ՝ ներկայանալու տարբեր փառատոններում՝ իր աշխատանքների միջոցով ներկայացնելով հայկական ասեղնագործության ավանդույթները:

«Մինչև վերջին առիթն օգտագործել եմ տարբեր փառատոնների մասնակցելու համար: Գերմանիայում մասնակցել եմ թաղիքագործության ցուցահանդեսի, համաճարակը դեռ նոր էր սկսվել, երբ Հնդկաստանում երեք ասեղնագործուհիներով մասնակցեցինք փառատոնի, այնտեղ ներկայացրեցինք մեր ավանդական արժեքները: Դրանք բավական մեծ հետաքրքրություն առաջացրեցին, որովհետև իրենք էլ ձեռարվեստին կարևորություն տվող ժողովուրդ են, և տարբեր գաղափարներով ու հմտություններով փոխանակվելը հաճելի էր և օգտակար»,-եզրափակում է մեր զրուցակիցը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ