«Նմանատիպ ցնցումները ձևավորում կամ վերաձևավորում են աշխարհաքաղաքական ու տնտեսական իրողությունները»

ИНТЕРВЬЮ 24 Март, 2020 10:35

Այն, ինչ տեղի է ունենում այսօր, լրջագույն ազդեցություն է ունենալու վաղվա աշխարհի և այդ աշխարհի ձևավորման վրա: Քաղաքագետ Սուրեն Սարգսյանի դիտարկումն է, որի հետ զրուցել ենք համավարակից հետո ուրիշ աշխարհ տեսնելու, ինչպես նաև աշխարհաքաղաքական հնարավոր վերադասավորումների մասին

«Համաշխարհային գործընթացները վերջին 2-3 տասնամյակում շատ արագ են զարգանում, և այս արագընթաց աշխարհում նմանատիպ ցնցումներն են, որ ձևավորում կամ վերաձևավորում են աշխարհաքաղաքական ու տնտեսական իրողությունները: Այսօր տեղի ունեցողը լրջագույն ազդեցություն է ունենալու վաղվա աշխարհի ձևավորման սկզբունքների վրա: Խոսքը թե՛ միջազգային, թե՛ հումանիտար և թե՛ մնացած բոլոր սկզբունքների մասին է:

Այս իրավիճակն իր լուրջ ազդեցությունն է թողնելու նաև միջազգային հարաբերություններում պետությունների համագործակցության վրա՝ նոր աշխարհում գլոբալ մարտահրավերներին պատասխանելու համատեքստում:

Այնպես որ, վերոնշյալն իրականում լուրջ ցնցում էր մարդկության համար. այն աշխարհաքաղաքական, առողջապահական «երկրաշարժ» էր, որից հետո, բնականաբար, աշխարհը նույնը չի լինելու: World order-ը («աշխարհակարգ»-խմբ.) ձևափոխվելու և փոփոխությունների է ենթարկվելու:

Գերտերությունների ազդեցության տեսանկյունից որոշակի փոփոխություններ են լինելու. հաջորդ հարյուրամյակում համաշխարհային գլոբալ գերտերության կարգավիճակը վիճակված է լինելու Չինաստանին»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց Ս. Սարգսյանը:

Քաղաքագետը հավելեց՝ այսօր ԱՄՆ-ն դեռ շարունակում է հեգեմոն դիրք գրավել, բայց չի բացառվում, որ վաղը նաև Չինաստանը դառնա համաշխարհային գերտերություն թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական, թե՛ ֆինանսական ազդեցության տեսանկյունից.

«Այնպես որ, փոփոխությունները չեն լինելու միայն պետությունների համագործակցության առումով: Եվրամիության ամենակարևոր սկզբունքը բաց սահմաններն են, բայց այսօր տեսնում ենք փակ սահմաններով ԵՄ, ինչպես նաև ազգային պետությունների հզորացում և այլն: Մեծ հաշվով, հաջորդիվ այդ բոլոր մարտահրավերներին դիմագրավելու կարիք է լինելու, ինչին մենք ականատես ենք լինելու այս համավարակից անմիջապես հետո»:

Քաղաքագետը նկատեց, որ այսօր արդեն տեսնում ենք Չինաստանի աշխարհաքաղաքական, ֆինանսական ու տնտեսական աճի լրջագույն ազդեցության տարածումը. «Չմոռանանք, որ Չինաստանը ձեռնամուխ է եղել «Գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնության իրականացմանը, որը նախատեսված է կյանքի կոչել առաջիկա 30-40 տարիներին: Այն լինելու է ոչ միայն Չինաստանի, այլև Միջին Ասիայի, Մերձավոր Արևելքի, Հարավային Կովկասի և դեպի Եվրոպա ու ՌԴ գնացող ճյուղավորումների առաջնահերթությունը: Ընդհանուր առմամբ, գլոբալ խնդիրները համաշխարհային նոր սկզբունքների ձևավորմանն են հանգեցնելու:

Բացի այդ, դերերի ու ազդեցությունների գլոբալ վերաբաշխում է լինելու, բայց այն ոչ թե պատերազմների, այլ մասնավորապես տնտեսական, ֆինանսական ու քաղաքական ազդեցության տարածման տեսք է ունենալու: Այդ ձևափոխումները, գերտերությունների ազդեցությունների փոփոխությունները հանգեցնելու են աշխարհի տարբեր պետությունների արտաքին քաղաքականության վերաձևափոխումներին ու փոփոխություններին:

Գլոբալ գերխաղացողների վերադիրքավորումներն ազդելու են նաև փոքր և միջին պետությունների աշխարհաքաղաքական մտածելակերպի վրա»: Իսկ հարցին, թե ինչ է սպասվում մեզ ու մեր տարածաշրջանին, Ս. Սարգսյանը պատասխանում է.

«Գտնվելով աշխարհաքաղաքական խաչմերուկում, մեծ հաշվով, Հայաստանն իր արտաքին քաղաքականությունը ձևավորել է ոչ թե այնպիսին, ինչպիսին կցանկանար ձևավորել, այլ հաշվի առնելով այն իրողությունները, որոնք կան մեր տարածաշրջանում: Նկատի ունեմ հայ-թուրքական հարաբերությունները կամ դրանց բացակայությունը, Արցախյան հիմնախնդիրը, Ռուսաստանի հետ ունեցած ռազմավարական հարաբերությունները, Վրաստանի և Իրանի հետ ունեցած ռազմավարական նշանակության հարաբերություններն ու այդ երկու պետությունների խնդիրները՝ Վրաստանի պարագայում՝ Ռուսաստանի, Իրանի դեպքում՝ ԱՄՆ-ի հետ:

Այնպես որ, չեմ կարծում, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ փոփոխություն կլինի, առավել ևս, չեմ կարծում նաև, որ մեր տարածաշրջանի առումով գլոբալ խաղացողների, հիմնական ազդեցություն ունեցողների մոտ շեշտակի փոփոխություններ կլինեն:

Այո, Չինաստանը այստեղ որոշակի ազդեցություն ձեռք կբերի, բայց կարծում եմ, որ մեր տարածաշրջանում Ռուսաստանը կշարունակի հեգեմոն ազդեցություն ունենալ: Հայաստանի Հանրապետության մասով արտաքին քաղաքականության փոփոխություն չի լինի, բայց սա չի նշանակում, որ մենք չպետք է դիվերսիֆիկացնենք մեր արտաքին քաղաքականությունը և չպետք է խորացնենք հարաբերությունները գերտերությունների, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի և Չինաստանի հետ»:

Իրավիճակը դիտարկելով Արցախյան հիմնախնդրի համատեքստում ու խոսելով հնարավոր փոփոխությունների մասին՝ Սուրեն Սարգսյանը շեշտեց.

«Չեմ կարծում, թե գլոբալ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները Հայաստանում կամ Ադրբեջանում մոտեցումների կամ գաղափարների փոփոխության կբերեն: Չնայած աշխարհաքաղաքական լուրջ ցնցումներին, ըստ իս, Արցախյան խնդիրը լուրջ փոփոխությունների չի ենթարկվելու: Վերջին օրերին տեսանք, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը որևէ կերպ չեն համագործակցում և չեն էլ կարող համագործակցել համընդհանուր այս մարտահրավերի դեմ պայքարելու գործում, որևէ շփում, բնականաբար, չկա: Սահմաններն, այսպես թե այնպես, փակ են: Մեծ հաշվով, չեմ կարծում, թե առաջիկա առնվազն 1, 2 կամ 3 տասնամյակների ընթացքում գլոբալ փոփոխություններն էական ազդեցություն կունենան Արցախյան հիմնախնդրի մասով»:

Ամփոփելով ու խոսելով իրողություններից բխող անելիքների մասին՝ քաղաքագետն ընդգծեց՝ ինչպես բոլոր պետությունները, Հայաստանը ևս իրավիճակից դասեր քաղած պետք է դուրս գա:

«Պետք է հասկանանք, թե որոնք են մեր թույլ կողմերը՝ նաև տնտեսական կառուցվածքի, արտաքին քաղաքական կողմնորոշումների ու ներգրավվածությունների տեսանկյունից: Հայաստանն այս ամենից պետք է լուրջ դասեր քաղի՝ զարգացնելով նաև քաղաքացիական պաշտպանության իր հնարավորությունները:

Բնական է, որ այդ ճանապարհով բոլոր պետություններն են գնալու, և Հայաստանն այս առումով բացառություն չի լինելու: Մենք պետք է ունենանք նաև հստակ ռազմավարություն, թե նման դեպքերում ի՞նչ քայլերի պետք է գնալ, ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկել. հենց սա է այն ամենալուրջ մարտահրավերը, որը լինելու է մեր իշխանությունների առջև:

Ըստ դրա՝ հնարավոր գործողությունների համար մշտապես «պլան B», «պլան C», «պլան D» պետք է ունենանք, հաշվարկենք բոլոր այն գլոբալ սցենարները, որոնք կարող են մեզ վրա ազդեցություն ունենալ, եթե անգամ այդ սցենարների հնարավորությունն ընդամենը 1-2 տոկոս է:

Նոր հնարավոր մարտահրավերներին դիմակայելու համար մենք այս ամենից պետք է ավելի պատրաստված դուրս գանք»,-եզրափակեց մեր զրուցակիցը:

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ