«Անընդհատ անձնավորված պայքար, կոնկրետ անձերի խնդիր և ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհ»

ИНТЕРВЬЮ 12 Февраль, 2020 10:29

2018թ. ապրիլի 23-ին և դրան հաջորդած շրջանում ռեալիզացվեց փոփոխությունների պահանջը։ Այդուհանդերձ՝ հասարակության սպասելիքները մեծապես կախված էին համակարգային փոփոխություններ իրականացնելու հետ։

«Փաստի» հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց քաղաքագետ Կնյազ Սարոյանը, որի հետ խոսել ենք իշխանության քայլերի տրամաբանության, ինչպես նաև ներհայաստանյան իրավիճակից բխող մի շարք հարցերի մասին։ Քաղաքագետը որակյալ փոփոխությունների բացակայության շարք է առանձնացնում։

«Ես չեմ կարող ժխտել, որ այս ամբողջ ընթացքում եղել են դրական փոփոխություններ։ Այնուամենայնիվ, դիտարկելով փոփոխությունների ընդհանուր դինամիկան, կարող եմ ասել, որ փոփոխություններն ավելի շատ խիստ հատվածական բնույթ են կրում։

Բացի այդ, մի շարք համակարգային խնդիրների շուրջ այդպես էլ լրջություն, հետևողականություն և շարունակականություն չցուցաբերվեց։ Այս համատեքստում նկատենք, որ յուրաքանչյուր պարագայում քաղաքացիների համար նախընտրելի է սոցիալ-տնտեսական վիճակի փոփոխությունը։

2018թ.-ից հետո որակյալ փոփոխությունների սպասելիք կար նաև քաղաքականության իրականացման առումով, որ 2018թ.-ից հետո իրականացրած քաղաքականությունը չի ունենալու այն բնույթը, ինչ նախորդ տարիներին։

Բայց այս առումով մեծ պրոգրես չկա, որովհետև ի սկզբանե նախորդ ռեժիմին մերժելու կոնցեպտը մեկ այլ բանի չփոխակերպվեց.հանրահավաքային ռեժիմը շարունակվեց նաև վերջին երկու տարիներին։ Ցանկացած հարցի շուրջ նույն այդ մոտեցումն է դոմինանտ դառնում»,-ասաց քաղաքագետը՝ հավելելով, որ այս քաղաքականությունն իր հերթին որևէ որակական փոփոխության չի բերել։

«Այսինքն, անընդհատ անձնավորված պայքար, կոնկրետ անձերի խնդիր և ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհ, ուր նաև անընդմեջ պայքարում են անցյալի դեմ։ Առհասարակ, երբ շփվում ես մարդկանց հետ, տպավորություն է ստեղծվում, թե անցյալի մասին մարդկանց մեծամասնությունն արդեն մոռացել է։

Այսինքն, քաղաքացիներն այլևս չունեն այն վերաբերմունքը, որն ունեին նախկինում։ Զուգահեռ, սակայն, անընդհատ նախկինների վերադարձի ինչ-որ վտանգավորության թեզ է շահարկվում կամ էլ ներկա իշխանությունը մշտապես հակադրման մեջ է նախկինների հետ, ցանկացած հարցի շուրջ փորձ է արվում հակադրություն ստեղծել։

Այս առումով ևս որակական փոփոխություն չեղավ և անընդհատ ինչ-որ փակ ցիկլի մեջ են։ Սա վտանգավոր միտում է ստեղծում, որովհետև քաղաքական օրակարգը ձևավորվում է այնպիսի հարցերի շուրջ, որոնք երբեմն ոչ միայն կենսական կարևորություն չունեն, այլև երկարաժամկետ կտրվածքով դրանց օգտակարությունը և անհրաժեշտությունը եթե չասենք կասկածելի, բայց գոնե այս պահի համար բավականին անորոշ են»,-ընդգծեց Կ. Սարոյանը։

Քաղաքագետի խոսքով, լավ է, որ իշխանությունը հիմնվում է ժողովրդի կամքի վրա, և ժողովրդի ձայնը նրա համար ոչ միայն լսելի է, այլև կարևոր։ Նրա դիտարկմամբ, նշվածը փաստում է իշխանության լեգիտիմության մասին, բայց, ըստ մեր զրուցակցի, այս մոտեցումն ակտուալ էր 2018թ. իրադարձություններից հետո՝ սկզբնական ժամանակաշրջանում.

«Ժամանակի ընթացքում այդ նույն մոտեցմամբ շարժվելը, անընդհատ «ժողովրդի կամքը սա է» ասվածի վրա հղում անելն արդեն բազմաթիվ օբյեկտիվ հարցեր է առաջացնում։

Գոյություն ունի «հետճշմարտության ժամանակաշրջանի քաղաքականություն» հասկացությունը՝ «Post-truth politics»։ Այսինքն, երբ քաղաքական գործիչներն ավելի շատ ամբոխահաճո մեթոդաբանությամբ են առաջ շարժվում, և յուրաքանչյուր խնդրահարույց հարց իրականացնելու ժամանակ անընդհատ «ժողովրդի կամքին» են հղում անում։

Բայց այստեղ խնդիր կա։ «Ժողովուրդն այսպես է ուզում», «ժողովրդի կամքն այսպիսին է». նշվածները խիստ կասկածելի չափելի գործիքներ են. դու չես կարող հստակ սահմանել, թե, ի վերջո, ով է այդ ժողովուրդը, և, բացի այդ, եթե ժողովուրդն այսօր սա է ուզում, վաղը կարող է տրամագծորեն հակառակ ինչ-որ այլ բան ուզել։

Միևնույն ժամանակ՝ չեմ կարծում, թե այս կամ այն քաղաքական խնդիրը լուծելու համար անընդհատ ժողովրդին հղում անելը վկայում է իշխանության ուժեղ լինելու կամ բարձր լեգիտիմության մասին»։ Նա շեշտեց, որ այստեղ փաստական հիմք չկա հստակ քաղաքականություն վարելու վերաբերյալ.

«Ավելի շատ էմոցիոնալ, զգացմունքային դաշտ է։ Ցանկացած իշխանության համար շահեկան մեթոդաբանություն է, որովհետև հղում անելով ժողովրդին՝ հարցը փակում են։ Այդուհանդերձ, չեմ կարծում, թե օգտակարության, արդյունավետության, առավել ևս՝ պրոգրեսի տեսանկյունից սա ճիշտ մոտեցում է»։

Միևնույն ժամանակ քաղաքագետը չի բացառում, որ էմոցիոնալ ու զգացմունքային դաշտի ռեսուրսն ինչ-որ պահի կարող է սպառվել։ «Էմոցիոնալ դաշտն ուղիղ հակադրության մեջ է մարդկանց իրական սպասումների հետ։ Ժամանակի ընթացքում մարդկանց իրական սպասումները դոմինանտ են դառնալու, և մարդիկ աստիճանաբար սկսելու են ռացիոնալ հարցադրումներ անել։

Օրինակ՝ ժողովրդի կամքն այս կամ այն հարցի շուրջ այսպիսին էր, ի վերջո, ի՞նչ եղավ, ներդրումները որքանո՞վ ավելացան, սոցիալ-տնտեսական վիճակի վրա տարբեր գործոններ ի՞նչ ազդեցություն ունեցան և այլն։ Անընդհատ ժողովրդին հղում անելու մեթոդաբանությունն ինչ-որ մի ժամանակահատվածում սկսելու է չաշխատել։

Եվ հենց սա է այն պնդման պատճառը, որ նշված մեթոդաբանությունն ամենևին չի խոսում իշխանության դիրքերի ամրության կամ ուժեղ լինելու մասին»,-ասաց նա։ Անդրադառնալով գործընթացների մեջ թշնամանքի, ատելության և բաժանումների խորացող խնդրին՝ Կ. Սարոյանը նշեց.

«Վատ միտում է, եթե չասենք՝ բացասական արդյունք։ Ինչո՞ւ։ Երբ 2018թ. իրադարձությունները տեղի ունեցան, խոսվում էր, որ արդյունքում Հայաստանը պետք է դառնա շատ ավելի համախմբված, կոնսոլիդացված՝ նաև հասարակության մակարդակով։ Մինչդեռ այդ առումով ևս առաջընթաց չկա։

Սևերի ու սպիտակների բաժանման չարաբաստիկ թեզի շահարկումն իր արդյունքը տվեց այդ թեզը շրջանառողներին, և այսօր էլ խրախուսվում է այդ մոտեցման տարածումն ու ատելության խոսքի քարոզը։

Տարբեր իրավիճակներում հասարակության բաժանվածությունը հետզհետե ավելի է խորանում, իսկ խիստ բևեռացված հասարակությունը, բնականաբար, չի կարող մտածել լավ ապագայի և առաջընթացի համար բանաձև կազմելու մասին։

Ի՞նչ է քաղաքականությունը՝ պայմանավորվելու արվեստ։ Եթե մարդիկ ի վիճակի չեն միմյանց հետ պայմանավորվել, հարց է, թե ինչպես պետք է մտածեն լավ երկրում ապրելու տեսլականի շուրջ։ Կան հարցեր, որոնց շուրջ համախմբում է անհրաժեշտ, բայց մենք հակառակն ենք տեսնում»։ Մեր զրուցակիցը շեշտեց՝ ցավոք, հասարակության կողմից ևս կա հակում, ինչը թույլ է տալիս, որ անընդհատ բաժանարար պատեր կառուցվեն.

«Նշվածն ունի իր բացատրությունը։ Մարդիկ սովորաբար չեն ցանկանում մտածել դժվար հարցերի շուրջ և ավելի շատ առաջնորդվում են էմոցիոնալ ֆոնով։ «Նախկին թալանչիներ», «հանցագործներ». այս տերմինալոգիայի օգտագործումն անընդհատ նկարագրված իրավիճակի խորացմանն է բերում, ինչը ոչ մի լավ տեղ չի տանում։

Չկա համաշխարհային այնպիսի փորձ, ինչը կվկայի, որ բևեռացված, մասնատված հասարակությունը կարողացել է լավ և ժողովրդավարական երկիր կառուցել։ Ի վերջո, շատ վտանգավոր է, երբ օրենքը նահանջում է երկրորդ պլան զուտ նրա համար, որ, ենթադրենք, ժողովուրդն է այդպես ուզում։ Սա շատ վատ նախադեպ է։

Հուսով եմ՝ այն չի խորանա ավելի շատ, քան հիմա է»։ Անդրադառնալով հանրաքվե իրականացնելու որոշմանը՝ քաղաքագետը նշեց, որ հետևելով իրադարձություններին՝ կարելի է ենթադրել, որ ՍԴ-ի շուրջ իրավիճակն ավելի շատ քաղաքական, քան իրավական է. «Եվ այդ նույն տրամաբանության մեջ էլ շատ կասկածելի է վերոնշյալ գործընթացի կարևորությունը՝ «որքանո՞վ է այն այսօր օրակարգային խնդիր» հարցադրմամբ։

Երբ շրջանառության մեջ է դրվում ՍԴ ճգնաժամի մասին թեզը, ենթադրվում է, որ այդ թեզի տակ լուրջ իրավական հիմնավորումներ պետք է լինեն։ Բայց որտե՞ղ են պատասխանները, ո՞ր առումով է ՍԴ-ում ճգնաժամ։

Չի բացատրվում մարդկանց, թե երկարաժամկետ առումով ՍԴ կազմի փոփոխությունն ի՞նչ է տալու, որտե՞ղ է խնդիրը։ Հարցադրումներ են հնչում, բայց ՍԴ կազմը փոխելու օրակարգն առաջ մղողների կողմից պատասխաններ այդպես էլ չեն տրվում։ Մեծ հաշվով, պատասխաններ չհնչեցին նաև խորհրդարանում։

Եվ երբ իրավական ու ռացիոնալ առումով չի հիմնավորվում, թե ինչու է պետք այս փոփոխությունը, առնվազն կարելի է ենթադրել, որ խոսքը քաղաքական գործընթացի մասին է, որի անհրաժեշտությունը նույն ժողովրդի կամքի տեսանկյունից խիստ վիճարկելի է։

Եթե դուրս գանք փողոց ու հարցնենք, թե ի՞նչ է ՍԴ-ն կամ ե՞րբ են դիմում ՍԴ, վստահ եմ՝ մարդկանց մեծամասնությունը կա՛մ պատկերացում չի ունենա, կա՛մ այնքան խորությամբ չի տիրապետի հարցերին։

Ընդհանուր առմամբ, մենք տեսնում ենք, որ անցյալի հետ պայքարի օրակարգը, որը 2018-ից հետո կրկին շարունակվեց, նորից դոմինանտ է դառնում»։

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ