Ереван, 17.Декабрь.2025,
00
:
00
ВАЖНО


«Փոքր հիդ­րո­է­լեկտ­րա­կա­յան­նե­րից շա­տե­րը կա­ռուց­ված են բնու­թյան հա­տուկ պահ­պան­վող տա­րածք­նե­րում»

ИНТЕРВЬЮ

Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում Հայաստանում առկա բնապահպանական խնդիրները մեկը մյուսի հետևից հիշեցնում են իրենց մասին: Կապանի փողոցներով հոսում են դեղնադարչնագույն գետակներ, որոնք Կավարտի չգործող հանքի հետևանքն են, Ամուլսարում կրքերը չեն հանդարտվում, շուտով կհրապարակվեն նաև միջազգային փորձաքննության արդյունքները, Արագած գյուղում բնակիչները բողոքում են, որ ոռոգման աղբյուր հանդիսացող Գեղարոտ գետի վրա գործող երկու փոքր ՀԷԿ-երի պատճառով ջուրը չի ինքնամաքրվում, այդ ջրով հնարավոր չէ ոռոգել գյուղատնտեսական հողատարածքները:

«Փաստի» հետ զրույցում «ԷկոԼուրի» փորձագետ Վիկտորյա Բուռնազյանը նախ անդրադառնում է այն հիմնական վնասներին, որոնք գետերը կրում են ՓՀԷԿ-երի պատճառով: «ՓՀԷԿ-երի (փոքր հիդրոէլեկտրակայան- խմբ.) շահագործումն առաջացրել է մի շարք խնդիրներ: Նախ՝ խախտվել է գետերի էկոլոգիական հավասարակշռությունը՝ բնապահպանական թողքի փոքր լինելու, հաճախ նաև այդ թողքը փոքր ՀԷԿերի կողմից չպահպանելու պատճառով: Շատ դեպքերում ՓՀԷԿ-երը կասկադային են, և գետերի մեծ մասը վերցնում են խողովակի մեջ` գետերի հուները թողնելով գրեթե չոր: ՀՀ կառավարությունը 2018 թվականի սկզբին փոփոխեց բնապահպանական թողքի սահմանման վերաբերյալ 2011 թվականի հունիսի 30-ի N 927-Ն որոշումը, որով բնապահպանական թողքի չափաքանակն ավելացվեց: Բայց թե որքանով է պահպանվում բնապահպանական թողքը, դժվար է ասել, քանի որ ՓՀԷԿ-երում չկա տեղադրված առցանց վերահսկողական համակարգ, որի միջոցով դրանց աշխատանքը և էկոլոգիական թողքը կվերահսկի լիազոր մարմինը: ՓՀԷԿերի շահագործման հետևանքով առաջացած մյուս խնդիրը գետային ձկնաշխարհի կորուստն է, որը պայմանավորված է բնապահպանական փոքր թողքով, դրա չպահպանմամբ, ձկնանցարանների ֆունկցիոնալ նշանակություն չունենալով և դրանց մուտքերի փակմամբ, որպեսզի ջուրն ուղղվի ՓՀԷԿ-ի խողովակաշար, ձկնապաշտպան ցանցերի բացակայությամբ, ինչի հետևանքով մանրաձուկը հայտնվում է խողովակաշարում և ոչնչանում ՓՀԷԿ-ի կայանում», - ասում է Բուռնազյանը՝ շեշտելով, որ բացի սրանից, կան ՓՀԷԿ-եր, որոնք կառուցված են բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում, անտառներում, ջրագոյացնող` մայր աղբյուրների վրա, որոնք խախտում են ինչպես բնության հատուկ պահպանվող տարածքների պահպանման, այնպես էլ ջրաբանական ռեժիմները: 

Բուռնազյանը տեղեկացնում է՝ որ գետերն են առավելագույնս ծանրաբեռնված ՓՀԷԿերով: «Ծանրաբեռնված են Եղեգիս գետի Կարակայա վտակը, որի երկարության գումարային 67,76%-ը վերցված է խողովակի մեջ, Դալի գետի 62,55 %-ը, Եղեգիս գետի 51,46%-ը, Կարակայայի Այսաս վտակի 49,96%-ը, Լորաձորի 40,26%-ը: Հիմնվելով Ռուսաստանի բնապահպանական նորմատիվների վրա և ուսումնասիրելով մեր գետերի ծանրաբեռնվածությունը՝ բազմիցս հայտարարել ենք, որ այն գետերը, որոնց 40 տոկոսը հոսում է խողովակի մեջ, աղետալի վիճակում են: 2014-2018 թվականների ՄԱԶԾ/ ԳԷՀ (ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամ- խմբ.) փոքր դրամաշնորհների ծրագրի աջակցությամբ մեր հ/կ-ի և բնապահպանության նախարարության համատեղ իրականացրած ՓՀԷԿ ոլորտի բարեփոխումներին ուղղված 2 ծրագրերի շնորհիվ մշակվեցին մի շարք առաջարկություններ, որոնցից մեկն էր՝ արգելել ՓՀԷԿ-երի կառուցումը ծանրաբեռնված գետերի վրա: Այդ առաջարկությունների հիման վրա մշակված ջրային օրենսգրքի փոփոխությունների նախագիծն այս տարի առաջին ընթերցմամբ ընդունվեց ԱԺ-ի կողմից», - տեղեկացնում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:

Անդրադառնում ենք նաև ՓՀԷԿ-երի՝ գետերն ու խմելու ջուրն աղտոտելու ահազանգերին: «ՓՀԷԿ-երը ջուրը չեն աղտոտում, և ՓՀԷԿ-ից դուրս եկող ջուրը վնասակար չէ ոռոգման համար: Այլ խնդիր է, որ ՓՀԷԿ-երի շահագործման պատճառով առաջանա ոռոգման ջրի պակաս, կամ ՓՀԷԿ-ի կողմից ջրառից հետո գետի տարբեր հատվածներում բաց թողնվեն համայնքների կամ ձեռնարկությունների կեղտաջրերը, և ջրի սակավության պատճառով գետը չկարողանա ինքնամաքրվել: Խմելու ջրի հետ կապված եղել են ահազանգեր, որ դրա աղբյուրները ցամաքել են ՓՀԷԿ-երի շահագործման հետևանքով: Նման ահազանգեր ունեցել ենք հատկապես Սիսիանի շրջանից», - ընդգծում է փորձագետը:

Գործող ՓՀԷԿ-երի աշխատանքը վերահսկելու և դրանց բացասական ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու հետ կապված Բուռնազյանն արձանագրում է, որ իրենց փորձագիտական խումբը ՀՀ կառավարությանն առաջարկել է էկոանձնագրավորել ՓՀԷԿերը, որն իրենից ենթադրում էր դրանց ինքնավերահսկում: «ՓՀԷԿ-ը պետք է վարեր իր անձնագիրը՝ լրացնելով իր գործունեությանը վերաբերող տվյալները, հետևելով բնապահպանական նորմերի պահպանմանը: Առաջարկվում էր բարեխիղճ ՓՀԷԿ-երին տալ «կանաչ» էկոանձնագիր, որի դեպքում դրանք 5 տարով կազատվեին տեսչական ստուգումներից՝ որպես օրինակելի աշխատանքի խրախուսում: Սակայն այդ առաջարկությունը ՀՀ կառավարության կողմից դեռ արձագանք չի ստացել: Բացի դա, անհրաժեշտ է ստեղծել առցանց վերահսկման համակարգ, առցանց կապով տվյալներ հաղորդող ջրաչափեր տեղադրել ՓՀԷԿ-երի էկոլոգիական թողքերի կետերում, որպեսզի վերահսկողությունն ուժեղանա», - ընդգծում է մեր զրուցակիցը:

Հետաքրքրվում ենք ոլորտը կարգավորող օրենսդրության մասին: «Այս ոլորտի կարգավորման համար արդեն իսկ մշակվել են մի շարք օրենքներ և ենթաօրենսդրական ակտեր, որոշներն արդեն ընդունվել են՝ կապված էկոլոգիական թողքի, ՓՀԷԿ-երի կառուցման չափորոշիչների և արգելված գոտիների սահմանման հետ: Այժմ անհրաժեշտ է ապահովել այդ որոշումների կիրարկումը շոշափելի արդյունքի հասնելու համար», - եզրափակում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Завершено следствие по делу об убийстве трехлетнего ТигранаИсторик: Армяно-китайские отношения претерпели качественную трансформацию Венгрия заблокировала ежегодное заявление ЕС о расширении, касающееся Украины«Путешествие к каменным памятникам и древним винам»Эдмонд Худоян и Андрей Пегливанян – призеры чемпионата мира по боксу в ДубаеЕвропейцам нечего здесь шуметь: Лукашенко заявил, что мир в Украине зависит от Трампа и СШАЕвразийский выбор Армении Самое широкое покрытие 5G, запуск Uplay и внедрение Cerillion: Ucom подводит итоги 2025 года Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»Превращение Армении в часть мегапроектов должно стать задачей будущих национальных властей: «Паст»«Дорожная карта» отстранения Пашиняна, по словам Эдмона Марукяна: «Паст»Сделал предложение, или искусный «перевод», и..... по какому праву? «Паст»Самвела Шахраманяна снова вызвали на допросЛиванские армяне строят в Ереване «ливанскую деревню»Треугольник Тегеран–Москва–Ереван: новая интеграции в Евразии Армянские фильмы среди номинантов на «Золотой глобус»Экскурсия в дом-музей Перча Прошяна в Аштараке: школьники прикоснулись к культурному наследию писателяАрмянские шахматисты победили на Kazakhstan Chess Cup 2025 в АлматыИтальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условиемПашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужителей Состоялся закрытый показ фильма «13 секунд»Российский агроэкспорт в ЕАЭС превысил $6 млрд, Армения замыкает списокАдвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условияхКитай стремится к лидерству на рынке золота, приобретя бразильские месторожденияОт реальности не убежишь: «Паст»Цена «дружбы» ЕС: санкции против России, или экономические потери для Армении? «Паст»Сегодня - премьер-министр, завтра - бывший, а Церковь вечна: «Паст»The Telegraph: Министр войны США отстранил командующего армией от переговоров по УкраинеПашинян перешёл опасную границу: Российская епархия — объединённый центр Святой Армянской Апостольской Церкви Россия готовит ответные меры против Бельгии на случай бессрочной заморозки ее активовУчёные впервые поймали сверхредкую ядерную реакцию на СолнцеИзраиль атаковал тренировочный лагерь «Хезболлы» на юге ЛиванаБеспилотники ударили по одному из крупнейших НПЗ в центральной РоссииАронян победил Карлсена и взял титул Freestyle ChessПервопрестольный Святой Эчмиадзин вновь призвал 10 епископов вернуться в каноническое полеКвота на беспошлинный ввоз электромобилей в Армению может быть увеличенаФон дер Ляйен заявила, что Трампу не стоит вмешиваться в демократию ЕСАрмении придется выбрать между ЕС и ЕАЭС: Алексей ОверчукЮнибанк выпустил новый транш драмовых бессрочных облигаций со ставкой 13,75% годовых Юнибанк присоединился к международной Ассоциации банкиров по финансам и торговле (BAFT)Бенефициаром декабря в рамках инициативы «Сила одного драма» стал благотворительный фонд City of Smile На имена Зеленского и Ермака были обнаружены заграничные паспорта (Фото) Экономический суверенитет или политическая разменная монета: какова цена сближения с ЕС? На что указывают позорные цифры? «Паст»Обеспокоенная Европа поднимает голос: авторитетные международные деятели предупреждают: «в Армении уничтожают Церковь»: «Паст»Алиев не ждет выборов, он требует сейчас: «Паст»Ереван отверг заявления Баку о противоречии повестки Армения-ЕС мирному процессуСамвел Карапетян подвергается строжайшему политическому преследованию и незаконно содержится под стражей около 6 месяцев: адвокатСемён Багдасаров: Выбор Турции вместо России — опасная историческая слепотаСуд в США разрешил министерству юстиции обнародовать секретные стенограммы по делу Эпштейна