Հայաստանում կատարվածը դեռևս քաղաքական ճգնաժամ չէ

rbc.ru-ն «Հայաստանյան հեղափոխությունը հասավ դատական կորպուսին. ինչո՞ւ Փաշինյանը որոշեց փոխել համակարգը դատարանները արգելափակելու մեթոդով» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Հայաստանի նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի՝ կալանքից ազատվելուց անմիջապես հետո Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ժողովրդին կոչ արեց շրջափակել դատարանները, ապա հայտարարեց դատական բարեփոխումների սկիզբը: Դատարանների արգելափակումը երկար չտևեց, արդեն օրվա կեսերին Փաշինյանը կոչ արեց դադարեցնել դա, քանի որ «բողոքի գործողությունը հասել է իր նպատակին», և դատական համակարգի բարեփոխումները սկսվել են: Ըստ նրա, դատական համակարգում պետք է իրականացվի «վիրաբուժական միջամտություն», քանի որ դատարանները հասարակության կողմից վստահություն չեն վայելում, իսկ դա սպառնում է երկրի անվտանգությանը և կայունությանը: Փաշինյանը իշխանության է եկել համաժողովրդական բողոքի գործողությունների արդյունքում Սերժ Սարգսյանի հրաժարականից հետո, ապա արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում հաղթելով՝ ամրապնդել է իր իշխանությունը: Այնուամենայնիվ, չնայած փոխվել են երկրի գործադիր և օրենսդիր իշխանությունները, դատական իշխանությունը հինն է մնացել: Ըստ Փաշինյանի, սկզբից ինքը որոշել էր չխառնվել դատական համակարգի գործերին և չէր խառնվում, բայց մյուս կողմից երաշխավորված չէր, որ դատական համակարգը չի ենթարկվում ստվերային անօրինական ազդեցության նախկին կոռումպացված պաշտոնյաների կողմից: Մարտի 1-ի գործում, որով անցնում է Քոչարյանը, ըստ Փաշինյանի, կասկածներ են առաջացել արդար հետաքննության հարցերով, քանի որ այն ժամանակ թույլ տրված բացթողումները «իրականացվել են գործող դատական համակարգի օգնությամբ»: Նշենք , որ Փաշինյանի այս գործողությունները տագնապեցրել են Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանին և Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդին, երկուսն էլ կոչ են արել պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ բռնարարքներից:

Իսկ ի՞նչ բարեփոխումներ է առաջարկում Փաշինյանը: Ինչպես ինքն է պարզաբանել, Հայաստանի բոլոր գործող դատավորները պետք է ենթարկվեն «վետտինգի»` մանրակրկիտ ստուգման: Անհրաժեշտ է բացահայտել դատավորների քաղաքական և անձնական կապերը, ունեցվածքը և անձնական շփումները, որպեսզի հասարակությունը կարողանա վստահ լինել նրանց անաչառության և համակարգի թափանցիկության մեջ: Բացի դա, այն դատավորները, որոնց որոշումներում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ) արձանագրել է քաղաքացիների իրավունքների խախտումներ, կկորցնեն իրենց պաշտոնը: Փաշինյանը նաև նշել է Հայաստանում հեղափոխության հաղթանակի գինը: Վարչապետը շեշտել է, որ պատրաստ է ընդունել բարեփոխումների իրականացման համար Սահմանադրության անհրաժեշտ փոփոխությունները: Հայաստանի Սահմանադրությունը արգելում է ցանկացած միջամտություն արդարադատության իրականացմանը, և դատավորները չեն կարող պատասխանատվության ենթարկվել արդարադատություն իրականացնելու ժամանակ արտահայտած իրենց կարծիքի համար, եթե առկա չեն հանցագործության կամ կարգապահական խախտման դեպքեր: Բարեփոխումների իրականացման համար Փաշինյանը մտադիր է ներգրավել միջազգային մասնագետներ, ներառյալ ՄԱԿ-ը եւ Եվրախորհուրդը: Նույն օրը ԱՄՆ-ի դեսպանությունը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել անկախ դատական համակարգի ձևավորմանը: Ըստ դեսպանատան հայտարարության, Հայաստանի ժողովուրդը հստակ հայտարարել է, որ աջակցում է այդ փոփոխություններին, և իրենք հորդորում են կառավարությանը հետևողական լինել Սահմանադրությանը համապատասխան դատական բարեփոխումների իրականացման հարցում:

Իսկ ՞ինչ է կանգնած Փաշինյանի առաջարկությունների հետևում: Վարչապետի ներկայացուցիչը կարծում է, որ Փաշինյանի՝ դատական բարեփոխման առաջարկած տարբերակն արդարացված է: РБК-ին տված հարցազրույցում Հայաստանի վարչապետի մամուլի քարտուղար Վլադիմիր Կարապետյանը, բացատրելով Հայաստանի վարչապետի՝ այլ երկրների կառավարությունների ղեկավարների տեսակետից անսովոր կոչը՝ ճնշում գործադրել իշխանության թևերից մեկի վրա, ասել է, որ դատական համակարգը մնացել էր նախկին ռեժիմի հայելային արտացոլումը, քանի որ գրեթե բոլոր դատավորները նշանակվել են նախկին իշխանության ժամանակ, և դատարանները շարունակում են մնալ նախկին կառավարության պատճենը կոռուպցիայի տեսանկյունից և հասարակության կողմից վստահության բացակայության պատճառով: Իսկ ըստ Երևանում Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի, Հայաստանում իրավիճակը շարունակում է մնալ դինամիկ, քանի որ երկրում մեկ տարի առաջ սկսված իշխանության փոխանցումը ամբողջությամբ դեռ չի ավարտվել, սկզբում նոր էլիտան տիրացավ գործադիր իշխանությանը, իսկ հետո օրենսդիր իշխանությանը, և շատ տրամաբանական է, որ հետագայում կգա դատական համակարգի ժամանակը, որի կազմը շատ դժվար է փոխել օրինական ճանապարհով: Ըստ Միջազգային ուսումնասիրությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Նիկոլայ Սիլաևի, Հայաստանում կատարվածը դեռևս քաղաքական ճգնաժամ չէ, քանի որ ուշադրության է արժանի այն, որ վարչապետը չի գնացել իրավիճակը էլ ավելի խորացնելու ճանապարհով, իսկ դատական համայնքը ոչ մի կերպ դիրքորոշում ցույց չի տվել: Սիլաևը նշել է նաև, որ Փաշինյանը չի փորձել բորբոքել բողոքի գործողությունները, քանի որ դատարանների աշխատանքը արգելափակելով՝ կստացվի, որ խոչընդոտվել է պետության կարևորագույն ճյուղերից մեկի աշխատանքը, իսկ դա երկրի ապակայունացում է, բացի այդ, վարչապետը չի կարող անվերջ դիմել մարդկանց և փողոց դուրս բերել, քանի որ, ամենայն հավանականությամբ, այդ մոբիլիզացիայի աստիճանը աստիճանաբար կնվազի:

Կամո Խաչիկյան