Իսկ իրականում ինչի՞ համար են այրել Ջորդանո Բրունոյին

ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 23 Апрель, 2019 15:34

Մենք գիտենք, որ...

Ջորդանո Բրունոն խիզախ գիտնական էր, որը կարողացավ «ծաղրել եկեղեցուն և եկեղեցականներին»։ Նա զարգացրել է Կոպերնիկոսի տիեզերական համակարգի մասին պատկերացումները (պնդում, որ ոչ թե Արեգակն է պտտվում Երկրի շուրջ,այլ հակառակը) և դա միացրել է տիեզերքի անսահմանության և աշխարհների բազմակիության մասին հիպոթեզին։ Սուրբ ինկվիզիցիան բանտ է նետել Բրունոյին, և ութ տարի նա անցկացրել է մենախցում, նրան տանջանքների են ենթարկել և ահաբեկել, բայց նա չի հրաժարվել իր գաղափարներից, նրան անհնար էր գնել, վախեցնել, կամ կոտրել, և արդյունքում ինկվիզիցիան նրան այրել է խարույկի վրա։

Իրականում այնքան էլ այդպես չէ։

Այս ամենից ճիշտ է միայն այն, որ Ջորդանո Բրունոյին իրոք այրել են խարույկի վրա։ Իսկ մնացած ամեն ինչն ընդամենը մոլորություն է։ Անգամ եթե այն ժամանակ Բրունոն ցանկանար քարոզել Կոպերնիկոսի հելիոցենտրիկ տեսությունը, հաստատ նրան ոչինչ չէր սպառնա, քանի որ Կոպերնիկոսի «Երկնային մարմինների տեղաշարժը» գիրքը Վատիկանի կողմից արգելված գրքերի շարքին է դասվել միայն Ջորդանո Բրունոյի մահապատժից՝ այրելուց 16 տարի անց։ Իսկ ինչ վերաբերում է Բրունոյի ոչ այնքան գիտական անունով «Երեկոն Մեծ պահքի առաջին օրը» գրքին, որը նվիրված էր Կոպերնիկոսի վարկածի մասսայականացմանը, ապա այն ավելի շուտ կարելի է հակաքարոզչական համարել իր բազմաթիվ սխալների պատճառով։ Իսկ այդ ամենի պատճառն այն էր, որ Բրունոն երբեք էլ գիտնական չի եղել։ Այսինքն, նրա անունը դնել Կոպերնիկոսի կամ Գալիլեյի անվան հետ նույն շարքում՝ լրիվ անտրամաբանական է։ Ի տարբերություն այդ գիտնականների, Բրունոն ո՛չ մաթեմատիկոս էր, ո՛չ աստղագետ, ո՛չ մեխանիկ և ո՛չ էլ գյուտարար։ Ջորդանո Բրունոն ընդամենը կաբբալիստիկ միստիկ էր և արմատական բնույթի մագ, տիեզերքի կրոնի ստեղծող։ Արդյունքում Սուրբ ինկվիզիցիան նրան մահապատժի է ենթարկել ոչ թե գիտական և փիլիսոփայական հայացքների, այլ իր հերետիկոսային մտքերի համար, և միայն դատավճռի մեկ կետ էր խոսում Բրունոյի գիտական գաղափարների մասին։ Դա այն էր, որ Երկիրը պտտվում է, բայց դա էլ հենց ինքնին հերետիկոսություն էր։ Ըստ ժամանակակից մաթեմատիկոս, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս Առնոլդի, Վատիկանի թեոլոգները կարծում են, որ այն, ինչ ասել է Ջորդանո Բրունոն, ընդամենը վարկած է, իսկ եթե այդ վարկածը հաստատված լիներ, անկասկած Վատիկանը վաղուց նրան արդարացրած կլիներ։ Ինչպես հայտնի է, Բրունոն եղել է եկեղեցական։ Անգամ այն բանից հետո, երբ նրան իր հայացքների համար հեռացրել էին եկեղեցուց, նա պնդում էր իր տեսությունը՝ չնայած ոչ մի ապացույց չուներ։ Իսկ այդ տեսությունը ոչ թե Կոպերնիկոսի տեսությունն էր, այլ աշխարհների բազմակիության տեսությունը։ Հենց Ջորդանո Բրունոյից է սկսվել «այլմոլորակայինների դարաշրջանը», հենց նա էր պնդում, որ այլմոլորակայիններ անպայման պետք է լինեն, և հետևաբար նրանք կարող են այցելել Երկիր մոլորակ։ Ընդ որում, նա չհրաժարվեց իր գաղափարներից անգամ կյանքի գնով և դրանով իսկ մտավ ոչ միայն գիտության, այլ նաև քաղաքակրթության պատմություն։ Այնուամենայնիվ պետք է ընդունենք այն փաստը, որ Ջորդանո Բրունոն ի վերջո դոմինիկանցի հոգևորական էր այնքան ժամանակ, քանի դեռ նրան չէին հեռացրել եկեղեցուց։ Ինչպես նշում է նրա մասին գիրք գրած հայտնի անգլիացի հետազոտող Ռենեսանս Ֆրենսիս Յեյտսը, Բրունոն պայքարում էր ոչ թե գիտական ճշմարտության համար, այլ անմիջականորեն մարդկության ճակատագրի վրա ազդելու համար։ Իհարկե, ընդունենք, որ դա պատճառ չէ մարդուն այրելու համար։ Պետք է նաև հիանալ Ջորդանո Բրունոյի խիզախությամբ և զղջալ մարդկության պատմության այն մութ և մռայլ տարիների համար, որը, ի դեպ, չգիտես ինչու, կոչվում է Վերածննդի ժամանակաշրջան։ Ավելացնենք, որ տիեզերքի անսահմանության և աշխարհների բազմակիության վարկածը առաջին անգամ Բրունոն չի ներկայացրել։ Նման մտքեր արտահայտել են դեռևս անտիկ փիլիսոփա-աստղագետները, էպիկուրցիները և 15-րդ դարի խոշորագույն գերմանացի մտածող Նիկոլայ Կուզանսկին։

Ավելացնենք, որ Ջորդանո Բրունոյի մահվան 400-ամյակի կապակցությամբ կարդինալ Աջելո Սոդանոն Բրունոյի մահապատիժը անվանել է «ցավալի էպիզոդ», բայց, այնուամենայնիվ, նշել է, որ ինկվիզիցիան գործել է ճիշտ, քանի որ «նրանք արել են ամեն հնարավորը, որպեսզի պահպանեն Բրունոյի կյանքը»։ Դժվար է ասել, թե որն է ճիշտ, բայց այս դեպքի համար կարելի է հիշել դատարանի դահլիճում Բրունոյի ասածը առ այն, որ այրել՝ չի նշանակում հերքել