«Աղքատ հասարակություններում մարդիկ ավելի շատ հակված են տեսնել բացասականը, քան դրականը»

ИНТЕРВЬЮ 16 Январь, 2019 8:47

Դատական համակարգի շուրջ վերջին ամիսներին ձևավորվել է որոշակմունք, և այս ընթացքում հանրային հնչեղություն ունեցող այս կամ այն գործի շրջանակներում այդ վերաբերմունքն ավելի է սրվում: Այն արտահայտվում է սկսած փողոցներ փակելուց, վերջացրած համացանցում ատելություն տարածելով:

Արցախի նախկին ՄԻՊ Ռուբեն Մելիքյանի հետ զրուցել ենք այս ընկալման խնդիրների ու հնարավոր լուծումների մասին: Ռուբեն Մելիքյանը վերոնշյալ առումով օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներ է առանձնացնում:

Խոսելով նախ օբյեկտիվ պատճառների մասին՝ մեզ հետ զրույցում Ռ. Մելիքյանը նշեց. «Ինչպես պետական ցանկացած համակարգի, այնպես էլ դատական համակարգի դեպքում կարող ենք արձանագրել, որ որոշակի խնդիրներ ունենք: Այդ խնդիրներն ավելի արտահայտիչ և ցցուն են երևում դատական իշխանության պարագայում՝ երևի թե հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ, ի վերջո, հասարակությանն ամենաշատը հետաքրքրող գործառույթի՝ արդարադատության կրողը դատական իշխանությունն է, իսկ բոլոր խնդիրները, որոնք կապված են նաև այլ համակարգերի հետ, վերջում գալիս, հանգում են դատական իշխանությանը: Դրանք վերաբերում են թե՛ օրենսդրական մակարդակին, մասնավորապես, դատավորների ծանրաբեռնվածությանը, օրենքների ձևական դրույթներին, որոնք հնարավորություն չեն տալիս արագ լուծել վեճերը: Դրանք վերաբերում են նաև այլընտրանքային մեխանիզմների անարդյունավետությանը՝ հաշտարարությանը, ինչպես նաև այլ մեխանիզմների մասին է խոսքը: Բացի նշվածներից, այդուհանդերձ, դատական իշխանության մեջ կան նաև պրոֆեսիոնալիզմի որոշակի խնդիրներ: Նշվածներն օբյեկտիվ պատճառներ ունեն, որոնք դժգոհություն են առաջացնում մարդկանց տարբեր խմբերի մեջ»:

Այնուամենայնիվ, Ռ. Մելիքյանը շեշտեց, որ, իր պատկերացմամբ, շատ ավելի էական են սուբյեկտիվ բնույթի խնդիրները:

«Առաջին խնդիրը նույն օբյեկտիվ խնդիրների չափազանցումն է: Այսինքն՝ դրանք իրականում շատ ավելի փոքր են, քան երևում են հանրությանը: Կարծում եմ՝ սա իր հերթին պայմանավորված է ընդհանրապես մեր հանրային դիսկուրսում խնդիրների քննարկման խոտանների հետ: Մենք կամաց–կամաց տեսնում ենք իրավիճակներ, երբ տասնամյակ կամ տասնամյակներ շարունակ ունենում ենք հանրային կարծիքի ուղղորդված ձևավորում, բայց այդ ուղղորդված ձևավորումը լինում է խնդրահարույց, միակողմանի, ոչ պրոֆեսիոնալ լրագրության արդյունք և այլն: Սրանք այն սուբյեկտիվ գործոններն են, որոնք ազդում են դատական իշխանության ընկալման վրա: Սուբյեկտիվ գործոն են նաև խոտանված իրավաքաղաքական այն մոտեցումները, որոնք մեր հանրային կյանքում, իհարկե, կային արդեն երկար ժամանակ, բայց ինչ–որ առումով լեգալացվեցին 2018թ. ապրիլ–մայիս ամիսներին: Եվ հիմա հանրության տարբեր խմբեր, իրենց անվանելով ժողովուրդ, իրականացնում են գործողություններ, որոնք իմ կողմից և իմ կարծիքով իրավաչափ գնահատվել չեն կարող: Նախ՝ այլոց իրավունքների անհամաչափ սահմանափակումներ, ճնշումներ դատական իշխանության վրա, համոզմունք, որ դատական իշխանությունը արդարադատություն իրականացնելիս պարտավոր է հաշվի առնել նաև ժողովրդի կարծիքը: Դրանք ոչ իրավական մոտեցումներ են, որոնք, ցավոք սրտի, նաև ընկած են գործող քաղաքական վերնախավի իրավաքաղաքական հայացքների հիմքում: Այս սուբյեկտիվ գործոնները թվարկելով՝ ես վերադառնամ նաև օբյեկտիվ գործոններին»,–ասաց մեր զրուցակիցն ու շեշտեց՝ իր պատկերացմամբ այդ առումով, այդուհանդերձ, շատ կարևոր է նաև երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակը:

«Սովորաբար աղքատ հասարակություններում մարդիկ ավելի շատ են հակված տեսնել բացասականը, քան դրականը: Սա երևի ամենակարևոր օբյեկտիվ գործոնն է»,–նշեց նա:

Ժողովուրդը վերջին մի քանի ամիսներին անըդհատ լսել է այն արտահայտությունը, թե ինքն է իշխանությունը: Միգուցե պատճառներից է նաև այն, որ ասվել, բայց չի՞ բացատրվել, թե ինչպես է իրացվում ժողովրդի իշխանությունը: Արձագանքելով դիտարկմանը՝ Ռ. Մելիքյանը նշեց.

«Երբ ես նշեցի իրավաքաղաքական հաացքների մասին, հենց դա նկատի ունեի: Օրինակ՝ վարչապետի արած հայտարարությունները, թե ժողովրդի դուռն է, ուզեն՝ կբացեն, կուզեն՝ կփակեն, կամ այն, որ հանրահավաքի ձևաչափում վարչապետը փորձում էր հանրային որոշումներ ստանալ տարբեր հարցերի շուրջ, ինչպես նաև մատ էր թափ տալիս դատավորների նկատմամբ՝ ավելի նվազեցնելով դատական իշխանության՝ առանց այդ էլ ցածր հեղինակությունը: Կարևոր գործոն է նաև այն, որ դրան համարժեք չարձագանքեցին այն մարմինները, որոնք, ըստ էության, պատասխանատու են դատական իշխանության անկախության համար: Դրանով էլ ավելի նվազեցրեցին իրենց հեղինակությունը: Սրանք գործոններ են, որոնք վերլուծության կարիք ունեն: Նաև անկախ վերլուծաբանների, հանրային օրակարգի ձևավորման խնդիր ունենք: Ունենք մի իրավիճակ, երբ մեզ կարող է շատ ավելի շատ հետաքրքրել, օրինակ, ինչ–որ աղջկա լուսանկարն ինչ–որ մի ոչ բարեկամ երկրի դրոշի հետ, քան մեր դատական իշխանության անկախության հարցերը: Սրանք խնդիրներ են, որոնք խոսում են հանրային կյանքի, հանրային դիսկուրսի խոտանի մասին»:

Մեր զրուցակցի խոսքով՝ պետք է փորձենք ախտորոշել խնդիրը, և հետո մտածել դրա լուծման մասին:

«Իսկ լուծումը, իհարկե, կարճաժամկետ չէ, իսկ դեղատոմսերն ունիվերսալ չեն: Քաղաքացիական հասարակությունը, այն մարդիկ, որոնք հանրային կյանքում ակտիվ են և ունեն արժեքներ, պետք է մտածեն ոչ պետական, հանրային ինստիտուտներն ամրացնելու, նոր ինստիտուտներ ստեղծելու, ինչպես նաև դրանք բարձր պրոֆեսիոնալիզմի հատկանիշներով օժտելու մասին, որն անհրաժեշտ է երկարաժամկետ և քրտնաջան աշխատանքի պատրաստվելու համար: Սրանք հարցեր են, որոնք չեն ձևավորվել 1–2 ամսվա կամ տարվա ընթացքում: Այս ամենը խորքային է, և հասարակական այս վիճակը երկարատև լուծում է պահանջում»,–եզրափակեց մեր զրուցակիցը: