Yerevan, 19.August.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
BREAKING


Հայաստանի ԱԳՆ-ն, զենքի էմբարգոն և իրականությունը

ANALYSIS

Երբեմն տպավորություն է, թե մեր պետական այրերը պաշտոնապես հայտարարում են ինչ-որ բան` քաջ գիտակցելով, որ դա երբեք չի լինելու: Թե ում զարմացնելու միտումով է դա արվում, անհայտ է: Օրինակ՝ Հայաստանի փոխարտգործնախար Շավարշ Քոչարյանը հետաքրքիր հայտարարություն է արել, որ կողմ է «տարածաշրջանում բոլոր հակամարտող կողմերի համար զենքի ամբողջական էմբարգոյին»:

Հարկ է նշել, որ էմբարգոյի առարկան ինչ-որ ապրանքի ներմուծման և արտահանման արգելքն է, այլ կերպ ասած, արգելվում է զենքի առևտուրը: Բայց զենքի էմբարգոն անպայմանորեն չի ենթադրում, որ էմբարգոյի տակ հայտնված երկիրն ինքնուրույն չի կարող զենք արտադրել: Տվյալ երկիրը կարող է այլ երկրներից համապատասխան մասնագետներ վարձել` սեփական տարածքում զենքի արտադրություն կազմակերպելու համար: Ինչպես ասում են` «փողին մուննաթ»:

Հիմա ենթադրենք՝ աշխարհը, առաջին հերթին` Ռուսաստանը հրաժարվեց Ադրբեջանին և Հայաստանին զենք վաճառել: Հարց է առաջանում` արդյո՞ք դրանից հետո ռազմական դիմակայությունը թուլանալու է և մեր դիրքերն ավելի են ուժեղանալու: Դժար թե: Բանն այն է, որ տնտեսական իմաստով Ադրբեջանն ունի ավելի շատ ռեսուրսներ, քան Հայաստանը: Խոսքը, անշուշտ, նավթի և գազի վաճառքից ստացվող միլիարդավոր դոլարների մասին է: Որքան էլ նավթի գինը նվազի, Բաքուն որոշակի եկամուտներ դրանց վաճառքից միշտ էլ ունենալու է, քանի դեռ նավթի պաշարներն ամբողջությամբ չեն վերջացել: Իսկ դա մոտակա մի քանի տասնամյակում հաստատ տեղի չունենա:

Ուստի ֆինանսի տեսանկյունից ունենալով հարաբերական առավելություն` զենքի էմբարգոյից հետո Ադրբեջանը կարող է այն ուղղել սեփական ռազմարդյունաբերության զարգացմանը: Ի դեպ, Բաքվում այդ ուղղությամբ արդեն քայլեր են ձեռնարկվում: Ադրբեջանի ռազմարդյունաբերության նախարար Յավեր Ջամալովը oրերս հայտարարել է, որ զենքերի և ռազմատեխնիկայի ներկրմանը զուգահեռ նախատեսվում է Ադրբեջանում կազմակերպել տարբեր զինատեսակների արտադրություն: Խոսքն անօդաչու թռչող սարքերի, հրթիռային զենքերի, արկերի և ռազմատեխնիկայի համար ռազմամթերքի արտադրության մասին է:

Ի տարբերություն Հայաստանի` Ադրբեջանն ունի ռազմարդյունաբերության նախարարություն, որը գործում է 2005 թվականից: Ռազմական ձեռնարկությունների ստեղծման վրա Ադրբեջանում ծախսվում են ավելի շատ գումարներ, քան Հայաստանում: Ասվածը, իհարկե, չի նշանակում, թե Հայաստանում չկա ռազմարդյունաբերություն: Կա, իհարկե, մենք էլ ունենք սեփական արտադրության որոշ զենքեր: Բայց հասկանում ենք, որ զուտ ֆինանսի տեսանկյունից մասշտաբներն էականորեն տարբերվում են:

Մի կողմ թողնենք այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանում չի կարող արտադրվել լավ որակի զենք: Ինչպես նշվեց` պարտադիր չէ, որ հենց ադրբեջանցի մասնագետները դրանով զբաղվեն: Այսօր Ադրբեջանը ռազմարդյունաբերության ոլորտում համագործակցում է Թուրքիայի, Ուկրաինայի, Իսրայելի, Պակիստանի, Հարավաֆրիկյան Հանրապետության, Ռուսաստանի և այլ երկրների հետ: Չի բացառվում, որ անգամ զենքի էմբարգո հայտարարելու դեպքում այդ երկրների մասնագետները «տակից» շարունակեն աշխատել Ադրբեջանի համար: Իսկ Հայաստանը չունի այդքան ֆինանսական ռեսուրս, որ ամեն ինչ թողած զարկ տա սեփական ռազմարդյունաբերության զարգացմանը:

Եթե Հայաստանը զրկվի արտոնյալ պայմաններով, մատչելի գներով, երբեմն պարտքով այլ երկրներից զենք գնելու հնարավորությունից, ինչպիսին է Ռուսաստանը, ապա ֆինանսի տեսանկյունից կհայտնվի ոչ այնքան բարենպաստ իրավիճակում, ստիպված կլինի սոցիալական ծախսերը կրճատել հսկայական չափերով, որպեսզի զարկ տա սեփական ռազմարդյունաբերությանը: Ասվածը չի նշանակում, թե Հայաստանը որևէ պարագայում չպետք է զարգացնի սեփական ռազմարդյունաբերությունը: Իհարկե, պետք է զարգացնի, բայց պետք է նաև իրատես լինել և գիտակցել առկա հնարավորությունները:

Վերջին հաշվով կստացվի այնպես, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև ռազմական հավասարակշռությունը կրկին դժվար կլինի ապահովել: Զենքի էմբարգոյի դեպքում Հայաստանի պաշտպանունակությունը նույնիսկ կարող է ավելի տուժել: Հետևաբար անհասկանալի է, թե ինչու հաճախ պաշտոնապես արվում են հայտարարություներ, որոնք ոչ միայն կենսագործելու շանս չունեն, քանի որ հակամարտությունների գոտում գրեթե անհնար է լիովին բացառել զենքի առևտուրը, այլև նույնիսկ կենսագործվելու դեպքում Հայաստանի շահերից չեն բխելու:

Ավելի խելամիտ կլինի պահանջել, որպեսզի աշխարհը ստիպի Ադրբեջանին ու Հայաստանին չհարձակման մասին պայմանագիր ստորագրել կամ այնպիսի փաստաթուղթ, որտեղ կնշվեն զինվելու հստակ սահմանափակումները, խոսքն ամենից առաջ զանգվածային ոչնչացման զենքերին է վերաբերում: Այսինքն` պետք է մեխանիզմներ մշակել, որոնք կստիպեն դադարեցնել սպառազինությունների մրցավազքը, իսկ այդ մրցավազքը ծավալվում է այն ժամանակ, երբ կողմերից մեկը ձեռք է բերում կործանարար զենքեր: Այդ պարագայում ռեալ իրավական զսպող մեխանիզմ կլինի հակամարտող կողմերի վրա, իսկ զենքի ամբողջական էմբարգոն, իրականում, որևէ հարց չի լուծելու, և դժվար է ակնկալել, որ Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Իսրայելի նման զենք արտադրող երկրները հենց այնպես կհրաժարվեն զենքի վաճառքից, ինչը նրանց տալիս է ինչպես եկամուտներ, այնպես էլ քաղաքական ազդեցության լծակներ:

Տիգրան Խաչատրյան

Inecobank and The Bank of New York Mellon mark the launch of a partnership to expand international transfer capabilitiesOver the clouds with AraratBank's Mastercard World Travel CardCustomer Appreciation Day at "Baghramyan" branch: IDBankUnibank Issued Preferred Shares with a Fixed Annual Dividend of 12% Team Telecom Armenia to Become First in Region to Replace 2G with Advanced Networks, Launching Program to Provide New Phones to Subscribers Ucom’s Fixed Network Now Available in Yerevan's Silikyan District UC Berkeley, Stanford, Visa Innovation Center and Much More: a Unique Opportunity for 10 Students from ArmeniaBack to School 2025: HONOR 400 Lite 5G Smartphone Now More Accessible Thanks to Ucom’s Special Offer International Youth Day: AraratBank Ensures Participation of 260 Young People in Tent CampIDBank Replenishes Its Share Capital Unibank Becomes the Gold Sponsor of FC AlashkertUcom Integrates SatisfAI Platform for Continuous Customer Satisfaction Analysis The Power of One Dram Team Visits the Hayordi CampAmeriabank Joins UATE, Marking a Groundbreaking Partnership between the Financial and Technological SectorsWhen September Comes: Idram&IDBankNew Ucom Sales and Service Center Opened at Mashtots Avenue 7/4 Reputation Management in Armenia: Shushan HarutyunyanIDBank's new premium business card – Mastercard Business PreferredUcom and SunChild NGO Launch Innovative "Smart Birdwatching" Educational ProjectRalph Yirikian Delivers a Lecture at Slavonic University's Engineering Summer School Beating the heat, earning idcoins: Idram & IDBankUnibank - the Main Sponsor of the Velosolutions UCI Pump Track World Championship Qualifier in Armenia What to do If you’ve already become a victim of fraud Idram and IDBank participated in Sevan Startup SummitArmenian National Festival Takes Place under AraratBank's SponsorshipArmDrone Community will launch a One-Month Free Educational Program with Ucom’s SupportAmeriabank Receives Euromoney Award for Excellence 2025 as the Best Bank in ArmeniaAraratBank's “The Will to Get Back on Your Feet Again” Film Series to Be Featured at Armenian National FestivalOnline Payments via ApplePay Now Available for vPOS Clients of Ameriabank Ucom Subscribers Increasingly Use Internet While Roaming Horizon Camp: With AraratBank's Support - Towards Leadership and Financial LiteracyIdram at Tech Week 2025Idram and Alipay+ Facilitate Cross-Border QR Payments in Armenia, Connecting Local Merchants with Global Digital Wallet Users"Business Process Optimization with AI" – a Course for the Senior Management of AraratBankA Protected Ecosystem thanks to Advanced Technology: Ucom and FPWC Join Forces DIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramMoody's upgrades Converse Bank's ratingsAraratBank participated in the WEPs regional experience-sharing workshopIDBank issues the 3rd, 4th and 5th tranches of bonds of 2025AraratBank: Special Rate for SWIFT Transfers up to EUR 20,000 IDBank Opens a New Branch at Homplex MallUcom Launches 5G Network in Abovyan and EjmiatsinCustomer Appreciation Day at IDBankAraratBank Joins BAFT AssociationOver AMD 12 Billion Provided by AraratBank in 2024 to Support the MSME SectorUcom’s General Director Joined the International CirculUP! Forum to Foster Circular Innovation in ArmeniaIDBank Representative Joins the Editorial Board of Trade Finance GlobalDIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramHow to Protect Your Bank Card Data Ucom Subscribers can Benefit from 5G Network in More than 40 Countries