Չարդարացված սպասումներ, PR-ային ծրագրեր, տոտալ ձախողումներ. «Փաստ»
ANALYSIS
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հաջորդ տարի ավարտվում է գործող կառավարության հնգամյա ծրագիրը, գումարած՝ սպասվում են ընտրություններ, ուստի կարևոր է համադրել հանրային սպասումները, իշխանության խոստումների կատարման գնահատականները, ապագայի տեսլականները:
Իսկ ի՞նչ ունենք առաջին հերթին խոստումների մասով: Նախ՝ պետք է արձանագրել, որ սոցիալ-տնտեսական ոլորտին վերաբերող առանցքային խոստումները՝ հատկապես աղքատության մակարդակի նվազեցման, կենսաթոշակառուների ու նպաստառու խմբերի կենսապահովման, աշխատող աղքատության և եկամուտների արդար բաշխման հարցում փաստացի չեն կատարվել: Սա ոչ միայն վիճակագրական թվերի հարց է, այլև մարդկանց կյանքի իրական որակի, սոցիալական ապահովության և պետության նկատմամբ վստահության խնդիր: Կառավարության հնգամյա ծրագրի ամենամեծ սպասումներն ու ուշադրությունը կենտրոնացած էին հենց սոցիալական խոստումների վրա: Աղքատության կրկնակի կրճատում, ծայրահեղ աղքատության վերացում, նվազագույն կենսաթոշակի և աշխատավարձի շոշափելի աճ, համատարած երջանկության խոստումներ՝ սրանք ոչ միայն Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա ղեկավարած քաղաքական ուժի նախընտրական հայտարարություններn էին, այլև կառավարության ծրագրային փաստաթղթի մաս:
Ավելին, կոնկրետ ցուցանիշներն ուսումնասիրելու դեպքում ակնհայտ է դառնում, որ ոչ միայն խոստումների կատարումն է հեռու իրականություն դառնալուց, այլև անգամ առկա է որոշ ցուցանիշների վատթարացում:
2018 թվականի առաջին եռամսյակի համեմատ 2025 թվականի առաջին եռամսյակում մեկ անձի նվազագույն սպառողական զամբյուղի արժեքն աճել է շուրջ 17 հազար դրամով, մինչդեռ կենսաթոշակի միջին ամսական չափը՝ շուրջ 9 հազար դրամով, իսկ անապահով ընտանիքի նպաստի միջին չափն ավելացել է ընդամենը 3-4 հազար դրամով: Այսինքն, սոցիալական աջակցության ավելացումը համընթաց չի եղել գնաճին և սպառողական զամբյուղի թանկացմանը, ինչի հետևանքով խոցելի խմբերի իրական եկամուտները ոչ միայն չեն ավելացել, այլև գնողունակության տեսանկյունից նվազել են:
Պետական պարտքի իրավիճակն առավել մտահոգիչ է: Վերջին 7 տարին պետական պարտքը ավելացել է ավելի քան 7 միլիարդ դոլարով՝ գրեթե կրկնապատկվելով, ինչը նշանակում է, որ տարեկան միջինը 1 միլիարդ դոլար ավելացել է մեր ընդհանուր պարտքային բեռը: Սա բերում է նրան, որ բյուջեի եկամուտների շուրջ 12 տոկոսը ուղղվում է միայն պարտքի սպասարկմանը՝ տոկոսների վճարմանը, ինչը սահմանափակում է սոցիալական ծրագրերի ֆինանսավորման հնարավորությունները:
Աղքատության մակարդակի և սոցիալական խնդիրների խորացման հարցում վիճակագրական տվյալները ևս ինքնին խոսուն են: 2018 թվականին աղքատության մակարդակը կազմել է 23,5 տոկոս, ծայրահեղ աղքատությունը՝ 1 տոկոս, մինչդեռ վերջին հրապարակված՝ 2023 թվականի ցուցանիշներով, աղքատությունը ոչ միայն չի կրճատվել, այլև աճել է՝ հասնելով 23,7 տոկոսի, ծայրահեղ աղքատությունը՝ 1,1 տոկոսի: Սա բացարձակապես հակասում է կառավարության ներկայացրած խոստումներին: Ավելին, կենսաթոշակառուների շուրջ 35 տոկոսը շարունակում է մնալ աղքատ կամ ծայրահեղ աղքատության շեմին, իսկ նոր նշանակված կենսաթոշակների միջին չափը գնալով նվազում է՝ պայմանավորված աշխատանքային ստաժի կրճատմամբ ու համակարգային փոփոխություններով: Սա նշանակում է, որ նույնիսկ կենսաթոշակային համակարգը չի կարողանում ապահովել տարեցների կենսապահովման նվազագույն մակարդակը:
Անապահովության նպաստի համակարգում նույնպես տեսանելի է պետական աջակցության հասցեականության անկումը: 2024 թվականին անապահովության նպաստառու ընտանիքների թիվը կրճատվել է շուրջ 11 տոկոսով, իսկ իշխանությունների կողմից իրականացված խստացումների հետևանքով, ընդհանուր առմամբ, շուրջ 40 տոկոսով: Սա ոչ միայն սոցիալական խնդիրների խորացման ցուցիչ է, այլև ապացույց, որ նպաստառու լինելու չափանիշները խստացվել են՝ միաժամանակ չապահովելով իրական սոցիալական աջակցություն: Արդյունքում բազմաթիվ ընտանիքներ դուրս են մղվել պետական աջակցությունից՝ հայտնվելով նորից աղքատության կամ ծայրահեղ աղքատության շեմին:
Կենսաթոշակների և նպաստների ավելացումը հաջորդ տարվա բյուջեում նույնպես առավելապես խորհրդանշական է: 2026 թվականի բյուջեի նախագծով նախատեսված է կենսաթոշակի անկանխիկ վճարումներից հետվճարի առավելագույն չափը բարձրացնել լավագույն դեպքում ընդամենը 4000 դրամով: Թոշակի միջին չափը կարող է ավելանալ ընդամենը 1000 դրամով, եթե հետվճարի 2 տոկոս խոստումը կատարվի: Սակայն այս հետվճարը չի կատարվում կոմունալ վճարումներից, ինչը կենսական նշանակություն ունի տարեցների և խոցելի խմբերի համար, իսկ նպաստառուների և կենսաթոշակառուների գրեթե կեսը փաստացի չեն օգտվում այս հետվճարից: Ստացվում է, որ կառավարության կողմից ներկայացվող սոցիալական աջակցության մեխանիզմները մեծամասամբ չեն հասնում հասցեատերերին և չեն լուծում հիմնական խնդիրները: Այսինքն՝ մնում են PR-ի մակարդակում:
Ժողովրդագրական բացասական միտումները ևս կապված են վարվող հակասոցիալական քաղաքականության հետ: Արտագաղթի ակտիվացումը, ծնելիության նվազումը և ծերացման աճող տեմպերը մեծապես պայմանավորված են կյանքի որակի անկմամբ և սոցիալական անապահովությամբ: Սա երկարաժամկետ էֆեկտներով կարող է ազդել ինչպես աշխատուժի պակասի, այնպես էլ կենսաթոշակային համակարգի կայունության վրա՝ խորացնելով սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը:
Մյուս կողմից էլ՝ տնտեսության կառուցվածքի բարելավման փոխարեն արձանագրվում են լուրջ խնդիրներ: Գյուղատնտեսությունը գտնվում է «ազատ անկման» մեջ, արդյունաբերությունը 2024 թվականի հունվար-սեպտեմբերին կրճատվել է 6 տոկոսով: Իրական հատվածի զարգացումը դանդաղել է, ինչը նշանակում է, որ երկրի տնտեսական աճի հիմքը վտանգված է: Արտաքին տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի փոխարեն խորանում է կախվածությունը մեկ երկրից՝ մասնավորապես ՌԴ-ից: Սա վկայում է մեր տնտեսության համար արտաքին շուկաների խիստ սահմանափակման և ռիսկերի աճի մասին, որովհետև ցանկացած արտաքին շոկ, քաղաքական կամ տնտեսական փոփոխություն ՌԴ-ում կտրուկ կհարվածի Հայաստանի տնտեսությանը:
Խիստ մտահոգիչ է նաև օտարերկրյա ներդրումների բացասական դինամիկան: Միլիարդավոր դոլարների ներդրումներ ներգրավելու խոստումների ֆոնին 2024 թվականին արձանագրվել է օտարերկրյա կապիտալի «փախուստ», շարժը եղել է բացասական՝ -291 միլիոն դոլարի չափով: Սա նշանակում է, որ ներդրողները կորցնում են վստահությունը Հայաստանի տնտեսության նկատմամբ, իսկ դա նաև ազդում է տեխնոլոգիական զարգացման, աշխատատեղերի ստեղծման և ընդհանուր տնտեսական ակտիվության վրա:
Կառավարությունը 2020 թվականին վերացրեց եկամտահարկի սոցիալական բաղադրիչը՝ նույն դրույքաչափը սահմանելով բոլորի համար՝ անկախ եկամտի չափից: Սա հանգեցրեց եկամուտների բաշխման խորացող անհավասարության, քանի որ բարձր եկամուտ ստացողներն ու նվազագույն աշխատավարձ ստացողները վճարում են նույն տոկոսադրույքով հարկ, ինչը հարվածում է սոցիալական արդարության սկզբունքին: Այն պայմաններում, երբ աշխատողների շուրջ 1/4 մասն աղքատ է, եկամուտների անարդար բաշխումն ավելի է խորանում՝ սրելով առանց այն էլ սոցիալական բևեռացվածությունը:
Այսպիսով, ըստ էության, գործող սոցիալտնտեսական քաղաքականությունն առերևույթ չի համապատասխանում հանրային սպասումներին և ծրագրային խոստումներին, իսկ առանց խորքային փոփոխությունների և պատասխանատու մոտեցման՝ սոցիալական խնդիրների լուծման հեռանկարն առավել քան մշուշոտ է։
ԱՐՍԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Financially Literate with Idram and IDBank: Next Stop – Nairi Camp
Idram received a permit to establish and operate the Armenian payment and settlement QR system IdramNet
Ucom Completes the Deployment of its 5G Network Across All Cities of Armenia
Firebird, Inc. Secures U.S. Export License and Announces Dell Technologies as a Technology Partner, Establishing Major Milestones in Armenia’s AI and Digital Future
IDBank Receives Permission to Open a Representative Office in the United States
RoboTon 2025 Competition Held with Idram’s Sponsorship
“Armenian potential in Spain: Arman Mayilyan as a guest on the ‘Armenian Diaspora Communities’ program.”
Final Results of the 20th Annual International Microelectronics Olympiad Announced
Unibank's VISA DIGITAL cards are now free
Arca National Payment System, Bank of Georgia and Ameriabank Signed a Memorandum of Understanding
Idram has been awarded the prestigious “Beyond Payments Awards” by Ant International
STEM Acceleration Award 2025 Held with Idram’s Support
Solar Power is Generated in Kechut Community Through the Efforts of
Ucom and SunChild
Idram Announces Partnership with WeChat Pay
AraratBank: Transfer Your Mortgage Loan and Repay It on Attractive Terms: JOIN US
“The Power of One Dram” as the Main Supporter of the National Hackathon AI4Biodiversity: AI Solutions for Nature
Speed-Mentoring Event Accelerates Green Innovations within the Ucom Fellowship Program
Ucom Supports the Development of High-Tech Education in Armenia
Dalan Technopark announces its first bond issuance. Placement Partner is Cube Invest
Idram Junior Participants Receive Prizes: The First Junius Financial Literacy Competition Concludes
Lusine Yeghiazaryan joins the Board of Trustees of the Music for the Future Foundation
5,312,038 AMD for “Symphonic Forest”: the November beneficiary is AI4Biodiversity: AI Solutions for Nature, a national hackathon
Ucom’s Green Initiative Reaches Urtsadzor
AraratBank Honoured with STP Award by Commerzbank AG
Compelling Business Loan Offer from AraratBank: JOIN US
AraratBank – Title Sponsor of Urartu Football Club 
The interview of Mher Abrahamyan, Chairman of the Board of IDBank, to Khaleej Times
Ameriabank’s Corporate Loan Portfolio Surpasses AMD 1 Trillion
Arman Vardanyan, the leader of the «Unity» movement, participated in an event dedicated to Armenia’s Independence Day, held at the Cathedral of Monaco (video, photos)
AraratBank and Théâtron Festival Bring Smiles to Little Ones
Opportunities and Prospects for Cooperation Between Business and the Banking System in Syunik Region – IDBank
The Largest 5G Coverage in Armenia: Ucom’s Network Now Reaches More Than 94% of the Population
"You Choose the Destination": New Promotion for AraratBank Mastercard World Travel Cardholders
Young Musician from the “Born in Artsakh” Program, Arsen Safaryan, Performed at the Anniversary Concert of the “Artis Futura” Foundation with the Moscow “Russian Philharmonia” Symphony Orchestra
New Campaign Ahead of Savings Day: IDBank
Think beyond today. Why save?
Ucom General Director Ralph Yirikian Presented His Vision for Telecommunications in the Era of AI
The Armenian UBPay system partners with iSend remittance global service 
Connected, Convenient, Converse: Andranik Grigoryan Presents Converse Bank’s Digital Transformation Journey at the BACEE Conference
IDBank - Silver Sponsor of BACEE’s 50th Jubilee International Banking Conference
With the support of IDBank and Idram, the “Symphonic Forest” project was launched
Ucom Supports the Development of a Safe and Trusted Digital Environment in Armenia
Young Musicians of the “Born in Artsakh” Program Bring the Voice of Artsakh to Moscow
Suren Parsyan to Represent Armenia at “Sagarmanthan: The Great Oceans Dialogue 2025” International Forum
Pay at cafés and bars with Idram&IDBank and earn lots of idcoins
Unibank Launches Online Queue Booking System
With Unibank’s Sponsorship Armenia Hosts Open Rock Climbing Championship
AraratBank Serves as Title Sponsor of "What? Where? When?" Intellectual Game
Converse Bank’s CFO Highlights the Bank’s Resilient Growth and Management Practices at the BACEE Conference
Idram Announces Partnership with the World’s Leading Crypto Exchange Bybit in the Field of Innovative Payments
