Yerevan, 04.August.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
BREAKING


«Դժվար է համաձայնել այդ տեսակետի հետ, թե Հայաստանը փոխում է վեկտորը». «Փաստ»

INTERVIEW

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Հունվարի 14-ին Վաշինգտոնում ստորագրվեց Հայաստանի Հանրապետության և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների միջև ռազմավարական գործընկերության մասին կանոնադրությունը: Որքանո՞վ էր նպատակահարմար նման փաստաթղթի ստորագրումը ԱՄՆ հեռացող վարչակազմի հետ, և ի՞նչ կտա այն Հայաստանին: Քաղաքագետ Ստեփան ՀասանՋալալ յանն ասում է՝ կողմ է, որ Հայաստանն աշխարհի բոլոր երկրների հետ ունենա բարիդրացիական և փոխշահավետ համագործակցություն: «Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր երկրի ողջամիտ մտածող ղեկավար նման վարքագիծ պետք է դրսևորի, այսինքն՝ սպասարկի իր երկրի շահերը, դա անելու համար փորձի այդ շահերը համադրել այլ պետությունների շահերի հետ և հասնի իր նպատակների իրագործմանը»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է քաղաքագետը:

Միևնույն ժամանակ, անդրադառնալով ստորագրված փաստաթղթին, նշում է, որ այն հիմնականում կոնկրետությունից զուրկ, գլխավորապես ընդհանրական դատողություններ պարունակող փաստաթուղթ է: «Նկատի առնելով Միացյալ Նահանգների գործող նախագահ Ջոզեֆ Բայդենի պաշտոնավարման ժամկետի ավարտից հաշված օրեր առաջ հիշյալ փաստաթղթի ստորագրման փաստը՝ ողջամտորեն առաջանում է հետևյալ հարցը. եթե ԱՄՆն կամ Հայաստանը ցանկացել են հայ ամերիկյան հարաբերությունների ներկա մակարդակը բարձրացնել ռազմավարական գործընկերության մակարդակի, ապա ինչո՞ւ հիշյալ փաստաթուղթը չի ստորագրվել ԱՄՆ գործող նախագահի պաշտոնավարման ժամկետի ավարտից շատ առաջ: Երկրորդ՝ ցանկացած երկրի արտաքին քաղաքականությունը որոշում է տվյալ երկրի գործող ղեկավարը: Սա աքսիոմատիկ ճշմարտություն է բոլոր երկրների պարագայում: Նկատի առնելով տվյալ փաստը՝ չի կարելի բացառել, որ, օրինակ՝ ԱՄՆ հաջորդ նախագահ Դոնալդ Թրամփը, որի՝ պաշտոնը ստանձնելուն մնացել են հաշված օրեր, կա՛մ կարող է այդ փաստաթուղթը չեղարկել, կա՛մ պատշաճ ուշադրություն չդարձնել դրան՝ այդպիսով ընթացք չտալով դրանում արձանագրվածին»,-հավելում է մեր զրուցակիցը:

Ընդգծում է՝ փաստաթղթում առկա է հետևյալ ձևակերպումը՝ «հաշվի առնելով, որ Հայաստանը 2023 թ. սեպտեմբերից ի վեր բախվել է տեղահանման ճգնաժամի՝ Միացյալ Նահանգները նախատեսում է շարունակել աջակցել Հայաստանին՝ Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձանց և փախստականներին օգնություն տրամադրելու գործընթացում»: «Այս մեջբերման վերաբերյալ ուզում եմ ասել հետևյալը՝ այն առերևույթ ցույց է տալիս ԱՄՆի գործող վարչակազմի մարդասեր բնույթը: Սակայն հիշյալ ձևակերպումը չի կարող վկայել ԱՄՆի գործող վարչակազմի իրապես ժողովրդավար, մարդու իրավունքները հարգող ու պաշտպանող և հումանիստ համբավի մասին առնվազն հետևյալ պատճառներով: Առաջին՝ երբ օկուպանտ և ցեղասպան Ադրբեջանը, կոպտորեն խախտելով 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, 2023 թ. ապրիլի 23-ին փակել էր Արցախի և Հայաստանի Հանրապետությունները միմյանց կապող միջպետական մայրուղու վրա գտնվող Հակարիի կամուրջը՝ ապօրինի սահմանային անցակետ տեղադրելով կամրջի հարակից հատվածում և ավելի քան ինը ամիս տևած շրջափակման միջոցով Արցախի Հանրապետության մեր հայրենակիցներին սովահար անելով և հումանիտար սուր ճգնաժամ առաջացնելով, ԱՄՆ գործող վարչակազմն ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկել: Այն որևէ գործնական միջոց չի ձեռնարկել՝ դադարեցնելու հազարամյակների իր բնօրրանում ապրող անմեղ հայ ժողովրդի ցեղասպանությունը և ազատելու նրան նավթային դիկտատոր Իլհամի ճիրաններից», փաստում է Հասան-Ջալալյանը: Հաջորդիվ՝ երբ օկուպանտ և ցեղասպան Ադրբեջանը, կոպտորեն խախտելով ՄԱԿ-ի կանոնադրությամբ և Հելսինկյան եզրափակիչ ակտով սահմանված ուժ կամ ուժի սպառնալիք չկիրառելու և վեճերի խաղաղ կարգավորման մասին սկզբունքները, ինչպես նաև 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը, 2023 թ. սեպտեմբերի 19-ին չորրորդ անգամ, դիմելով ագրեսիայի, հարձակվել է Արցախի Հանրապետության վրա և երկօրյա պատերազմի ընթացքում օկուպացրել Արցախի Հանրապետության սահմանադրորեն ամրագրված տարածքի մնացած մասը՝ ցեղասպանության ենթարկելով Արցախի անմեղ հայության մի մասին, իսկ մեծ մասը՝ ավելի քան 100 հազար մարդ, բարեբախտաբար, մազապուրծ փրկվել է ցեղասպանությունից՝ վտարվելով իր բնօրրանից, որտեղ ապրել է մոտավորապես երեք հազարամյակ անընդմեջ, ԱՄՆ գործող վարչակազմը կրկին որևէ գործնական միջոց չի ձեռնարկել դադարեցնելու քաղաքակիրթ մարդկության աչքի առաջ Ապշերոնի սուլթան Իլհամի հրամանով իրականացվող հայոց ցեղասպանությունը: Այս ամենը նկատի առնելով՝ հայամերիկյան հարաբերությունների մակարդակը բնորոշող ռազմավարական գործընկերության մասին կանոնադրության կենսունակությունը կարելի է գնահատել ԱՄՆ հաջորդ նախագահի պաշտոնավարման ընթացքում»,-հավելում է մեր զրուցակիցը:

Կարծիք կա, որ ԵՄ-ին անդամակցության գործընթացի մեկնարկի օրինագիծը, Վաշինգտոնում ստորագրված փաստաթուղթը հերթական հետքայլն են ՀԱՊԿ-ից և ԵԱՏՄ-ից: «Իմ կարծիքով՝ Եվրամիություն մտնելու համար Հայաստանը դեռ երկար ճանապարհ ունի անցնելու: Եվրոպական միությունում գործում են բազմաթիվ չափորոշիչներ, ստանդարտներ հանրային կյանքի բոլոր առումներով, որոնց դեռևս Հայաստանը չի բավարարում: Այո, Հայաստանը կարող է ցանկություն հայտնել անդամակցել միությանը, բայց պետք է հաշվի առնել նաև մյուս կողմը՝ իսկ Եվրամիությունը պատրա՞ստ է Հայաստանի Հանրապետությանն ընդունել որպես իր անդամ: Մի տեղ, ուր գնում ես, քեզ պատրա՞ստ են ընդունելու: Եթե քեզ դեռևս պատրաստ չեն ընդունելու, ինչպե՞ս կարող ես մտնել այդ ֆորումի մեջ: Եվրոպական միությունն առավելապես տնտեսական ֆորում է, որտեղ անդամ երկրները բավարարում են սահմանված չափորոշիչներին: Կարծում եմ՝ դժվար է առարկել այն դատողությանը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը դեռևս չի բավարարում ԵՄ-ի սահմանած չափորոշիչներին, հիմա ինչպե՞ս Հայաստանը կարող է դառնալ այդ միության անդամ: Այո, մեր արտաքին քաղաքականության առումով պետք է փորձենք դուրս գալ հետևյալ վարքագծի դրսևորումից՝ բռնել մեկի կողմը, ենթադրենք, Ռուսաստանի, և լինել բոլոր այն ինտեգրացիոն գործընթացներում, որտեղ Ռուսաստանն ունի հեգեմոն դիրք, իսկ մնացած բոլորը բացառել: Կամ, ասենք, բռնել Արևմուտքի կողմը, որտեղ Միացյալ Նահանգները տարբեր ինտեգրացիոն գործընթացներում ունի գերիշխող դիրք, և բացառել ռուսական ինտեգրացիոն գործընթացները: Այդպիսի մոտեցման կողմնակիցը չեմ, որովհետև երբ անցնում ես մեկի կողմը կամ նախապատվությունը տալիս մյուսին, ինքնաբերաբար, մյուս կողմի՝ չասեմ թշնամանքը, բայց վատ վերաբերմունքին ես արժանանում: Հետևաբար՝ պետք է կարողանալ վարել հավասարակշռված քաղաքականություն, որպեսզի դա չվնասի երկրի արտաքին քաղաքականությանը, երկրի առջև սահմանված նպատակների իրագործմանը»,-նշում է քաղաքագետը:

Հայաստանի ներկայիս իշխանություններին հաջողվո՞ւմ է հավասարակշռված քաղաքականություն վարել: «Կարծում եմ՝ չի հաջողվում: Ինչո՞ւ չի հաջողվում, մի ֆունդամենտալ պատճառ եմ ուզում վկայակոչել: Դա իրենց պրոֆեսիոնալ, մասնագիտական ոչ պատրաստված, անձեռնահաս լինելն է։ Սա հստակ է, այդ մարդիկ, որոնք նշանակված են պատասխանատու պաշտոններում, իրենց տեղերում չեն: Ընդ որում՝ միայն նշանակված պաշտոնյաների մասին չէ խոսքը, սկսած Նիկոլ Փաշինյանից: Մարդիկ չունեն անհրաժեշտ, բավարար փորձառություն, գիտելիքներ իրենց վերցրած պատասխանատվությունը պատշաճ, ամբողջական, լիարժեք կատարելու համար: Բայց ուզում եմ ասել նաև հետևյալը՝ Հայաստանը Ռուսաստանի հետ ունի ավանդական կապեր, և հավաքական Արևմուտքում այն դիտարկվում է որպես ընդգծված ռուսական կողմնորոշում ունեցող պետություն: Վերջին շրջանում նկատում եմ, որ անընդհատ բարձրացվում է, նաև հայաստանյան քաղաքական, քաղաքագիտական շրջանակների կողմից, որ Հայաստանը որդեգրել է վեկտորի փոփոխության քաղաքականություն և այլն: Այդքան էլ համակարծիք չեմ այդ տեսակետի հետ: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ի հետ փաստաթուղթ ստորագրվեց, որի դերն ու նշանակությունը, ի դեպ, չպետք է գերագնահատել: Այնպես չէ, որ այդ փաստաթուղթը ստորագրելով՝ հայ-ամերիկյան հարաբերությունները դրվեցին ավելի բարձր մակարդակի վրա, քան հայ-ռուսական հարաբերությունները: Հայ-ռուսական հարաբերությունները բնորոշվում են որպես դաշնակցային, ստրատեգիական հարաբերություններ, ԱՄՆ-ի դեպքում խոսքը ռազմավարական գործընկերության մասին է: Սա ևս կարևոր էլեմենտ է, որին պետք է ուշադրություն դարձնել։ Վերադառնալով «տպավորություն է, որ Հայաստանը փոխում է վեկտորը» դիտարկմանը: Ուզում եմ իմ անհամաձայնությունը կամ այդ տեսակետին կողմ չլինելը հիմնավորել հետևյալ կերպ: ՌԴ բոլոր պաշտոնյաները ևս խոսում են այն մասին, որ Հայաստանը փոխում է վեկտորը, հեռանում է և այլն, բացառությամբ մեկ պաշտոնյայի: Դա Ռուսաստանի Դաշնության նախագահն է: Երբևէ նկատե՞լ եք, որ նա հայ-ռուսական հարաբերությունների մասին հրապարակային խոսելիս նման կարծիք հայտնի: Երբևէ այդպիսի փաստ չի արձանագրվել: Հակառակը՝ երբ առիթ է ունենում խոսելու հայռուսական հարաբերությունների մասին, ընդգծում է՝ դրանք վերընթաց զարգացում են ապրում՝ մասնավորապես հիշատակելով Հայաստանի հետ Ռուսաստանի առևտրատնտեսական կապերի շեշտակի զարգացումը: Եթե Հայաստանը փոխում է իր վեկտորը և այլն, ապա ինչպե՞ս է հնարավոր, որ ՌԴ-ի հետ ունենա զարգացող, վերընթաց աճ ապրող, ընդ որում՝ թվային ցուցանիշներով, առևտրատնտեսական կապեր: Դժվար է համաձայնել այդ տեսակետի հետ, թե Հայաստանը փոխում է վեկտորը»,-եզրափակում է Ստեփան Հասան-Ջալալյանը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Ameriabank Joins UATE, Marking a Groundbreaking Partnership between the Financial and Technological SectorsWhen September Comes: Idram&IDBankNew Ucom Sales and Service Center Opened at Mashtots Avenue 7/4 Reputation Management in Armenia: Shushan HarutyunyanIDBank's new premium business card – Mastercard Business PreferredUcom and SunChild NGO Launch Innovative "Smart Birdwatching" Educational ProjectRalph Yirikian Delivers a Lecture at Slavonic University's Engineering Summer School Beating the heat, earning idcoins: Idram & IDBankUnibank - the Main Sponsor of the Velosolutions UCI Pump Track World Championship Qualifier in Armenia What to do If you’ve already become a victim of fraud Idram and IDBank participated in Sevan Startup SummitArmenian National Festival Takes Place under AraratBank's SponsorshipArmDrone Community will launch a One-Month Free Educational Program with Ucom’s SupportAmeriabank Receives Euromoney Award for Excellence 2025 as the Best Bank in ArmeniaAraratBank's “The Will to Get Back on Your Feet Again” Film Series to Be Featured at Armenian National FestivalOnline Payments via ApplePay Now Available for vPOS Clients of Ameriabank Ucom Subscribers Increasingly Use Internet While Roaming Horizon Camp: With AraratBank's Support - Towards Leadership and Financial LiteracyIdram at Tech Week 2025Idram and Alipay+ Facilitate Cross-Border QR Payments in Armenia, Connecting Local Merchants with Global Digital Wallet Users"Business Process Optimization with AI" – a Course for the Senior Management of AraratBankA Protected Ecosystem thanks to Advanced Technology: Ucom and FPWC Join Forces DIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramMoody's upgrades Converse Bank's ratingsAraratBank participated in the WEPs regional experience-sharing workshopIDBank issues the 3rd, 4th and 5th tranches of bonds of 2025AraratBank: Special Rate for SWIFT Transfers up to EUR 20,000 IDBank Opens a New Branch at Homplex MallUcom Launches 5G Network in Abovyan and EjmiatsinCustomer Appreciation Day at IDBankAraratBank Joins BAFT AssociationOver AMD 12 Billion Provided by AraratBank in 2024 to Support the MSME SectorUcom’s General Director Joined the International CirculUP! Forum to Foster Circular Innovation in ArmeniaIDBank Representative Joins the Editorial Board of Trade Finance GlobalDIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramHow to Protect Your Bank Card Data Ucom Subscribers can Benefit from 5G Network in More than 40 Countries Ameriabank's MyInvest Platform Gains Direct Access to AMXTrader Trading SystemWith Support of Ucom New EdPad Educational Tablet Piloted in Armenia AraratBank holds Annual General Meeting of Shareholders IDBank and Henley & Partners Successfully Held the “Invest Beyond Borders: Global Mobility & Private Banking” Event in YerevanMoody's upgrades long-term deposit ratings of Unibank to B1, outlook stableKapan International Music Festival to Take Place Third Time, Welcomes World-Class Artists and Debuts in Armenia Ucom Launches Special Promotion for Armenian Football Fans Ahead of FIFA Club World Cup 2025Idram is now available on TemuConverse Bank Partners with IFC to Boost Trade Finance Capabilities Side by Side: IDBank Launches New Program for women forcibly displaced from ArtsakhWatch Euromedia 24 TV’s 24-hour broadcast on Ucom channel 289 and OVIO (Rostelecom) channel 46How to Enjoy Summer to the FullestUcom Launches 5G Network in Yerevan, Introducing Armenia’s Largest 5G Coverage