«Փաշինյանը փորձում է «երկու աթոռին» էլ նստած մնալ, բայց երկար մանևրել չի կարող». իր համար իր իշխանությունից վեր ոչինչ չկա. «Փաստ»

INTERVIEW 29 November, 2022 9:02

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Այս փուլում հայ-ադրբեջանական բանակցային գործընթացի շուրջ կայացած ու չկայացած հանդիպումների բնույթի հիմքում Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև պայքարն է: Այս կարծիքին է քաղաքագետ Գագիկ Համբարյանը:

«Սա է պատճառը, որ երբ ինչոր հանդիպում է կազմակերպվում Բրյուսելում, դրանից անմիջապես հետո ռուսական կողմը գրեթե «նույնաբովանդակ հանդիպում» է կազմակերպում Սոչիում կամ Մոսկվայում: Եվ հակառակը, երբ ինչ-որ հանդիպում է կազմակերպվում Սոչիում կամ Մոսկվայում, այդ «նույնաբովանդակ հանդիպումը» կազմակերպվում է Բրյուսելում: Բացի այդ, Արևմուտքը Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների միջև հանդիպումների համար նաև տարբեր հարթակներ է օգտագործում, որի վառ օրինակը Պրահան էր: Արևմուտքն այդ հանդիպումները ներկայացնում է որպես իր հովանու ներքո տեղի ունեցած և փորձում է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հարցում «առաջին ջութակի» դերը խաղալ:

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի իշխանությունների դիրքորոշումներին, մի շարք հանգամանքներ պետք է նշել. ադրբեջանական կողմը, ի դեմս բռնապետ Ալիևի, ավելի ազատ է գործում՝ հաշվի առնելով 44-օրյա պատերազմի արդյունքը, նաև հարաբերությունների կարգավորման մասով գոյություն ունեցող արևմտյան և ռուսական տարբերակները, որոնք երկուսն էլ ձեռնտու են Բաքվին ու բացարձակ ձեռնտու չեն մեզ: Որևիցե կողմի չվիրավորելու տեսանկյունից Ադրբեջանն այս պարագայում, ի տարբերություն ՀՀ իշխանությունների, նաև մանևրելու ավելի մեծ հնարավորություններ ունի»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց քաղաքագետը՝ կողմեր ասելով՝ նկատի ունենալով բրյուսելա-վաշինգտոնյան տանդեմին ու պաշտոնական Մոսկվային:

«Իսկ ՀՀ իշխանությունները կապիտուլացված ու պարտված կողմ են, բացի այդ, բանակցային գործընթացը շարունակում է ղեկավարել մեկը, որը 2020 թ. նոյեմբերի 9-ին խայտառակ կապիտուլ յացիոն ակտ է ստորագրել: Շատ հանգամանքներ, այդ թվում՝ հոգեբանական գործոնը հաշվի առնելով՝ նա չի կարող պատշաճ ներկայացնել Հայաստանի դիրքերն ու դիրքորոշումը բանակցային ամբողջ գործընթացում: Այս իմաստով Նիկոլը շատ հարմար թեկնածու է գործընթացի մեջ ներգրավված կենտրոնների, նաև ադրբեջանա-թուրքական տանդեմի ներկայացուցիչների համար: Ու քանի որ կապիտուլ յանտ է, փորձում է բոլորի պահանջները բավարարել: Այսպես ասած, փորձում է երկու աթոռներին նստած մնալ՝ լինի Արևմուտքի, թե Ռուսաստանի կողմից ներկայացված առաջարկների մասով»,-ընդգծեց քաղաքագետը:

Գագիկ Համբարյանի խոսքով, Փաշինյանը, ամեն դեպքում, չի կարող երկար այդպես մանևրել. «Ի դեպ, իր կարծիքով, ինքը մանևրում է, բայց իրականում այստեղ մանևրելու հարց չկա, որովհետև վերջում Փաշինյանը մեկնումեկին պետք է «գցի»՝ նշվածից բխող բոլոր հետևանքներով թե՛ իր, թե՛ ՀՀ-ի համար: Ինչ վերաբերում է իրեն, ապա ամբողջ հարցն այն է, որ իր համար ամենակարևորը Հայաստանում բացարձակ իշխանություն ունենալն է՝ լինի վարչապետի պաշտոնի, թուրքական ինչ-որ վիլայեթի կառավարչի, թե ռուսական գուբերնատորի կարգավիճակի տեսքով: Կարևորն ինքը լինի, քանի որ իր համար միևնույնն են ՀՀ ինքնիշխանությունը, ՀՀ անվտանգությունը, նաև հայ ժողովրդի շահերը:

Իր համար իր իշխանությունից վեր ոչինչ չկա, ինչն իրականում աղետալի հետևանքներ է բերելու մեզ համար, որովհետև, ամեն դեպքում, մեկնումեկին «գցելու» պարագայում այդ կողմն անպայման կակտիվանա: Գլոբալ առումով, սակայն, Փաշինյանը շատ հմուտ խաղ է տանում, որի կանոնները մշակված են վաշինգտոնա-բրյուսել յան տանդեմի կողմից: Բացահայտ հայտարարում է, որ պատրաստ է ռուսական կողմի առաջարկներն ընդունել ու ստորագրել ռուսական կողմի ծրագիրը, ինչից բրյուսելավաշինգտոնյան տանդեմն այդքան էլ նյարդայնացած չէ»:

Այս համատեքստում քաղաքագետը հավելեց, որ նշվածն իր բացատրությունն ունի: «Արևմուտքի և Ռուսաստանի առաջարկների մեջ երկու խոշոր տարբերություն կա: Ռուսական տարբերակում Արցախի կարգավիճակի վերաբերյալ հարցն առկախված է, բայց, միևնույն ժամանակ, կա «Զանգեզուրի միջանցք» կոչվածը, որը պետք է վերահսկվի պաշտոնական Մոսկվայի կողմից: Բրյուսել յան տարբերակում Արցախյան հարցը վերջնականապես լուծվում է՝ հօգուտ Ադրբեջանի, ու «Զանգեզուրի միջանցք» չկա: Հիմա խնդիրը հետևյալն է. Բրյուսելում դեմ չեն, որ Նիկոլը ստորագրի մոսկովյան առաջարկի տակ ու դրանով ռուսներին ժամանակավորապես խաբի՝ ասելով՝ եկեք, «Զանգեզուրի միջանցքը» վերահսկեք:

Իրականում շատերիս է հասկանալի, որ վերջին 2 տարվա ընթացքում Նիկոլն ու իր հետևում կանգնած ուժերը յուրահատուկ ձևով ու շատ գրագետ հակառուսական քարոզ են տանում: Եվ եթե Մոսկվայում մտածում են, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» վերահսկելով՝ պահպանելու են ստատուս-քվոն և այդպիսով թույլ չեն տալու նեոպանթուրանական, նեոպանօսմանական ծրագրի ի կատար ածմանը, չարաչար սխալվում են: Ինչո՞ւ, որովհետև նույն Նիկոլն ալիքաձև հակառուսական քարոզչության արդյունքում վերջում կարող է հասնել մի իրավիճակի, երբ ամեն ինչում կմեղադրվի Ռուսաստանը, և ռուսներին ՀՀ-ից ամբողջապես դուրս կհանեն»,-շեշտեց մեր զրուցակիցը:

Ինչ վերաբերում է խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հնարավորությանը, քաղաքագետը հիշեցրեց, որ ստորագրման ժամկետների մասին խոսվել է միայն պաշտոնական Երևանի կողմից: «Ադրբեջանից, Թուրքիայից, Վաշինգտոնից, Բրյուսելից կամ Մոսկվայից երբևէ որևէ մեկը մինչ այս պահը որևէ ժամկետ չի նշել: Միակ անձը, որը խոսել է մինչև տարեվերջ այդ փաստաթուղթը ստորագրելու ցանկության մասին, Փաշինյանն է: Իսկ այդ «խաղաղության պայմանագիր» կոչվածը իրականում Հայաստանի երկրորդ կապիտուլ յացիան է: Գործընթացների վերաբերյալ հիմա գրեթե ինֆորմացիա չկա, ինչ էլ որ կա, շատ հակասական է, և ես չեմ կարծում, թե մինչև դեկտեմբերի վերջ ՀՀ-ն «խաղաղության պայմանագիր» կոչվող ինչ-որ փաստաթուղթ կստորագրի, որը ապագայում կկիրառվի հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման համար:

Այստեղ խնդիրն այն է նաև, որ մենք գործ ունենք տարրական դիլետանտի ու հակահայկական, հակահայաստանյան մի գործչի հետ, որի համար որևէ կարմիր գիծ չկա, ինչն ամենասարսափելին է: Օրինակ՝ ասում է շատ արագ սահմանազատում ու սահմանագծում կիրականացնենք: Բայց անգամ Ադրբեջանի ու Վրաստանի միջև մինչ օրս ամբողջական սահմանազատում ու սահմանագծում չի իրականացվել այն դեպքում, երբ երկուսն էլ անկախացել են 1991-ին ու միշտ լավ հարաբերություններ են ունեցել, եթե չասեմ, որ ռազմավարական գործընկերներ են: Այս դեպքում դիլետանտ թերուսն ինչպե՞ս է պատկերացնում գործընթացը, թե՞ մտածում է, որ GPS համակարգով թուրքերին ահռելի տարածքներ տալու տրամաբանությամբ է շարունակելու գործել: Այդ սցենարը 4-5 տարվա ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կործանմանն է բերելու: Ամեն դեպքում, չեմ զարմանա, որ դեկտեմբերի ընթացքում՝ Ամանորին մոտ, ծածուկ ինչ-որ համաձայնագիր կստորագրի Բաքվի հետ, քանի որ գործ ունենք տարրական հակապետական գործիչ Փաշինյանի հետ»,-հավելեց Գ. Համբարյանը:

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում