Ժնևից միակ իրատեսական սպասումը բանակցություններին վերադառնալն է․ Դենիս Սամութը՝ Սարգսյան-Ալիև հանդիպման մասին

SOCIETY 17 October, 2017 22:48

«Լինքս» ընկերության ղեկավար, Եվրամիության աջակցությամբ ստեղծված «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորմամբ զբաղվող Եվրոպական գործընկերության» ծրագրի գործընկեր Դենիս Սամութի խոսքով՝ Ժնևում կայացած Սարգսյան-Ալիև հանդիպումը կարևոր էր, քանի որ ապահովում էր բանակցությունների վերադառնալու գործընթացը: Tert.am-ի հետ զրույցում նա նշեց, որ իր համար Ժնևից միակ իրատեսական սպասումը դա էր, ինչն էլ իրականացավ:

«Անցած 18 ամիսները շատ բարդ էին Ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ գործընթացի համար: Լարվածություն կար շփման գծում, և կողմերը փոխադարձ միմյանց վիրավորում էին մեդիայով»,- հիշատակեց նա:

Դենիս Սամութը շատ դրական համարեց, որ Ժնևում Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները համաձայնության են եկել շփման գծում լարվածությունը թուլացնելու համար ջանքեր գործադրելու ուղղությամբ:

«Այդ ամենօրյա միջադեպերը ոչնչի չեն բերում, դրա միակ հետևանքը մարդկային կյանքի կորուստն է, հատկապես երիտասարդ զորակոչիկների շրջանում: Դա պետք է դադարի»,- ասաց նա:

Դիտարկմանը, թե ինչ է կարծում՝ արդյո՞ք ԼՂ հիմնահարցի շուրջ բանակցություններն առաջիկայում կլինեն ոչ թե սահմանում լարվածությունը թուլացնելու, այլ խնդրի կարգավորման տարբերակները քննարկելու շուրջ, Դենիս Սամութը պատասխանեց․ «Դուք ամեն դեպքում ճիշտ եք, հրադադարի ռեժիմի պահպանումը չէ առանցքային խնդիրը: Ղարաբաղյան հակամարտությունը հնարավոր է՝ սկսվել է որպես էթնիկ հակամարտություն, սակայն շատ շուտով դարձել է խնդիր երկու երկրների քաղաքական էլիտաների միջև: Հաճախ այդ էլիտաներն իրենց էներգիան են ծախսում՝ սևեռվելով մեծ քաղաքական գաղափարների վրա և մոռանալով, որ այդ հակամարտության պատճառով հարյուր հազարավոր հայեր և ադրբեջանցիներ շարունակում են տառապել ամեն օր: Այդ տառապանքը վերացնելը պետք է դառնա առաջնահերթություն։ Խնդրի լուծումը կարող է հիմնված լինել ապահովության, անվտանգության և բարգավաճման միջոցների տրամադրման հիման վրա: Սա է մարտահրավերը»:

Դենիս Սամութը ներգրավված է աշխատանքային խմբում, որը փորձում է օգնել նախագծել, խթանել և իրականացնել գաղափարներ, որոնք կարող են նպաստել վստահության ամրապնդմանը՝ Ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացին աջակցելու համար:

Դիտարկմանը, թե ինչպես կարող են ակնկալել վստահության մեխանիզմների ստեղծում, երբ Ադրբեջանն արդեն մեկ տարուց ավելի է հրաժարվում է իրականացնել Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները, ներառյալ վստահության մեխանիզմների ստեղծումը, նա պատասխանեց․«Տարբեր վարկածներ կան այն մասին, թե ինչ պայմանավորվածություններ են եղել Վիեննայում և Սանկտ Պետերբուրգում: Ես չեմ կարող ասել, թե տարբերակներից որն է ճիշտը: Ամենայն հավանականությամբ, բոլորն էլ ճիշտ են, պարզապես կողմերն են ուրույն կերպ մեկնաբանում պայմանավորվածությունների ժամանակացույցն ու հաջորդականությունը»:

Խոսելով ԼՂ կարգավորման գործընթացի ելքի մասին եղած քննարկումների մասին՝ նա զարմացավ, թե ինչու են հայաստանյան հասարակությունում զայրույթով ընդունվում Ադրբեջանին տարածքներ տալու մասին քննարկումները։

«Ես այդ թեմաների քննարկմանը ներգրավված եմ եղել տարիներ շարունակ: 1990-ականներին ոչ ոք Հայաստանում կամ Լեռնային Ղարաբաղում չէր ասում, որ 1989-94 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղը շրջապատող գրավված տարածքները պետք է պահվեն հայերի կողմից: Նրանք մշտապես ընկալվել են որպես բանակցությունների բեկոր: Ուստի ինձ զարմացնում է, որ այժմ կան մարդիկ, որոնք զայրանում են, երբ այդ մասին որևէ բան է նշվում: Հայաստանի կառավարությունը ճիշտ է անում, որ այս հարցի նկատմամբ ցուցաբերում է ճկուն մոտեցում»,-ասաց նա։

Մեկ այլ դիտարկմանը, թե ինչպես են պատկերացնում վստահություն ստեղծելը մի երկրի նկատմամբ, որն ունի «սև ցուցակներ», որտեղ չկա խոսքի ազատություն և ոտնահարվում են մարդու իրավունքները, որը կաշառում է արտասահմանցի քաղաքական գործիչներին, Դենիս Սամութը պատասխանեց. «Եթե Հայաստանն ու Ադրբեջանը ունենային կատարելապես ժողովրդավարական իշխանություն, նրանք վստահության ստեղծման միջոցների կարիք չէին ունենա, որովհետև կունենային հիմնախնդիրը առանց կոնֆլիկտի լուծելու մեխանիզմներ: Վստահության ստեղծման ամենահայտնի միջոցներն իրականացվել են Խորհրդային շրջանում՝ 1962-91 թվականներին, չնայած դրանք ոչ ժողովրդավարական են եղել, ոչ էլ ազատ: Երբ Հայաստանում եմ լինում, լսում եմ, թե ինչպես են մեծ թվով մարդիկ խոսում Ադրբեջանում առկա խնդիրների մասին, և երբ Ադրբեջանում եմ լինում, լսում եմ, թե այնտեղի մարդիկ ինչպես են խոսում Հայաստանի խնդիրների մասին: Ես կնախընտրեի, որ մարդիկ նախ և առաջ կենտրոնանային իրենց սեփական խնդիրների վրա»: