«Դատաիրավական համակարգը վերածվում է քաղաքական հարցեր լուծելու գործիքի»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստի» զրուցակիցն է «Այլընտրանքային նախագծեր» խմբի անդամ, Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Էլինար Վարդանյանը, որի հետ խոսել ենք դատաիրավական համակարգի շուրջ տեղի ունեցող գործընթացների, դատարանների անկախության, ՍԴ դատավորներին ուղղված օրենսդրական առաջարկի և վտանգավոր համարվող նախադրյալները կանխելու հնարավորություններից։
-Տիկի՛ն Վարդանյան, այս տարվա ընթացքում որոշակի գործընթացների ականատես եղանք, որոնք, կամա, թե ակամա, վերաբերում էին դատաիրավական համակարգին: Լայն իմաստով՝ ի՞նչ խնդիրների առաջ կանգնեց դատաիրավական համակարգը:
-2018թ. հետո ոչինչ չէր խանգարում գնալ դատաիրավական համակարգի գրագետ բարեփոխման, բայց դա ուներ մեկ նախապայման. սեփական քաղաքական շահերի համար չօգտվել առկա որակներով դատաիրավական համակարգի ծառայություններից։ Սա էր միակ նախապայմանը, որն էլ, ցավոք, չպահպանվեց։
Իշխանությունները գնացին ճիշտ հակառակ ճանապարհով։ Դատարանների և առանձին դատավորների նկատմամբ ուղղակի կամ անուղղակի ճնշումներ, դատարանների մուտքերի շրջափակում, դատավորներին «վնգստացող» անվանարկում, իրենց ոչ հաճո որոշում կայացրած դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդում...
Իհարկե, սա բերում է դատարանների հանդեպ առանց այն էլ առկա վստահության դեֆիցիտի խորացմանը։ Շատ դժվար է վստահել մի համակարգի, որտեղ դատավորները համակերպվում են «վնգստացող» անվանարկման հետ։ Արդյունքում դատաիրավական համակարգը վերածվում է քաղաքական հարցեր լուծելու գործիքի։
Սա այն միտումն է, որն ամենավտանգավորն է փոփոխությունների հույս ունեցող քաղաքացիներին հուսախաբ անելու առումով։
Չի կարող խոսք լինել երկրի հետագա զարգացման մասին, երբ դատական համակարգի խնդիրներն օրեցօր խորանում են, իսկ իշխանությունները լուծումների փոխարեն փորձում են այն պարզապես ծառայեցնել իրենց շահերին՝ ճնշելով և ազդելով համակարգի վրա։
- Այդ համակարգում առկա իրավիճակը, որոշակի գործերով դատավորների շարունակական ինքնաբացարկներն ի՞նչ ցուցիչներ են: Տրվե՞լ են այն երաշխիքները, համաձայն որոնց կարող ենք ասել, որ իրապես անկախ դատական համակարգ ունենալուն ուղղված քայլեր են ձեռնարկվում։
-Որոշակի քրեական գործերով շարունակական ինքնաբացարկները վկայում են վերը նշված ճնշումների ազդեցության մասին։
Դրանք շատ հաճախ կանխատեսելի են։ Իսկ ինչո՞ւ պետք է ամենատարբեր հիմքերով, հիմնավորված կամ անհիմն, բացարկներ չներկայացնեն։ Դատավորներն իրենց առջև ունեն դատավորներ Ալեքսանդր Ազարյանի, Դավիթ Գրիգորյանի օրինակները։
Նրանցից շատերը պարզապես չեն ցանկանում ներքաշվել նմանատիպ իրավիճակների մեջ։
Պատրաստ չեն կրել այն պատասխանատվությունը, որի համար ստանձնել են այդ պաշտոնը։ Խնդիրը հասել է նրան, որ դատավորն ընդունում է ինքնաբացարկի միջնորդությունը, քանի որ ֆեյսբուքյան գրառման համար դիմել է իրավապահ մարմիններին՝ դատավորին զրպարտելու համար իրավական գնահատական տալու պահանջով, և որ դա անաչառ դիտորդի մոտ կարող է կասկածի տեղիք տալ։
Բայց, գիտեք, եթե դատավորները համակերպվել են այդ ճնշումներին, ապա այդպես վտանգի տակ են դնում ոչ միայն իրավական համակարգը, այլև ընդհանրապես պետության զարգացումը։
Մի բան, սակայն, ակնհայտ է. հաջորդ իշխանությունը, ով էլ լինի, ինչպիսին էլ լինի, բացելու է այն սխեման, թե դատական իշխանության նկատմամբ ճնշման ի՞նչ մեխանիզմներ և սպառնալիքների ի՞նչ համակարգ է գործի դրվել: Ժամանակի ընթացքում ճնշման յուրաքանչյուր դեպք քրեական գործի հիմք է հանդիսանալու:
- Սահմանադրական դատարանի դատավորները դեռ ուշադրության կենտրոնում են: ՍԴ-ում ճգնաժամ լինել-չլինելու բանավեճը ևս շարունակվում է։ Ի վերջո, գործընթացները նաև օրենսդրական նախագծի տեսք ստացան՝ ՍԴ դատավորներին վաղ կենսաթոշակի գնալու առաջարկով: Ի՞նչ լուծում է սա և որքանո՞վ ականջալուր եղան նշվածի շուրջ Վենետիկի հանձնաժողովի վերապահումներին։
-Սահմանադրական դատարանի ճգնաժամի վերաբերյալ բանավեճն արհեստական էր և շարունակում է մնալ այդպիսին, որովհետև ի սկզբանե բանավեճն ուներ մի նպատակ՝ դատարանը դարձնել իշխանության կցորդ։
Նախագծի առաջարկը Սահմանադրական դատարանի դատավորի կողմից օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո երկամսյա ժամկետում հրաժարական ներկայացնելու հնարավորությունն է, որի պարագայում, նրա լիազորությունները դադարելուց հետո, մինչև իր համար Սահմանադրությամբ սահմանված պաշտոնավարման տարիքը լրանալը կսահմանվի կենսաթոշակ։
Առաջարկվող փոփոխությունները ոչ թե համակարգի կատարելագործման, այլ ազդեցության ակնհայտ մեխանիզմներ ստեղծելու մասին են վկայում։
ՍԴ դատավորի հրաժարականը գործող դատավորի համար նախատեսված սոցիալական բոլոր իրավունքներից օգտվելու հնարավորությամբ պայմանավորելը ունի մեկ նպատակ՝ ազատվել ՍԴ ներկայիս՝ ազդեցությունից դուրս գտնվող դատավորներից:
Հենց այդ նպատակով էր արհեստականորեն շրջանառության մեջ դրվել ՍԴ ճգնաժամի վերաբերյալ բանավեճը։
Ըստ էության, բարեփոխում ասելով՝ իշխանությունը հասկանում է անձերի փոփոխություն, կառավարելի անձերով ՍԴ ձևավորում։ ՍԴ անդամներին փորձում են հասկացնել, որ վաղ թե ուշ ստիպված են լինելու հեռանալ, ավելի լավ կլինի համաձայնեն իշխանության ներկայացրած՝ թոշակի գնալու տարբերակին։
Ինչ վերաբերում է Վենետիկի հանձնաժողովի եզրակացությանը, ապա հանձնաժողովն ընդգծում է, որ ՍԴ բոլոր դատավորները, անկախ այն հանգամանքից՝ նշանակվել են 2015 թվականի սահմանադրական փոփոխություններից առաջ, թե հետո, պետք է օժտված լինեն միևնույն կարգավիճակով։
Մի քանի դատավորի և նույնիսկ ինը դատավորից յոթի հնարավոր միաժամանակյա կենսաթոշակի անցնելը կարող է խաթարել դատարանի արդյունավետ գործունեությունը։
Այդ իսկ պատճառով Վենետիկի հանձնաժողովը խորհուրդ է տալիս Հայաստանի իշխանություններին վերանայել առաջարկվող սխեման այնպես, որպեսզի այս մտահոգությունը վերացվի։
Վենետիկի հանձնաժողովն ընդգծել է նաև, որ վաղ կենսաթոշակի սխեման պետք է շարունակի լինել խիստ կամավոր և խոչընդոտ չհանդիսանա դատարանի արդյունավետ գործունեության համար, մինչդեռ նախագիծը չի կարող բավարարել կամավորության սկզբունքին, քանի որ սահմանում է վաղ կենսաթոշակի համար դիմում ներկայացնելու համար ֆիքսված ժամկետ:
Ըստ էության, նախատեսված չեն մեխանիզմներ, որոնցով կզսպվի Սահմանադրական դատարանի արդյունավետ գործունեության խաթարումը, ինչպես նաև մեխանիզմներ, որոնք կապահովեն Վենետիկի հանձնաժողովի այն մոտեցումը, որ ՍԴ բոլոր դատավորները պետք է ունենան նույն կարգավիճակը, այնինչ նշված կարգավորումը վերաբերում է միայն դատավորներից յոթին։
- Մասնագիտական շրջանակների կողմից շատ է բարձրաձայնվել մի շարք օրենսդրական նախաձեռնությունների վտանգավորության մասին: Այս պահին որքանո՞վ են լսելի զգուշացումները: Ո՞րն է ճիշտ ուղղությամբ առաջ շարժվելու ճանապարհը:
-Այս պահին նույնքան վիճահարույց են «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի նախագիծը, «Բանկային գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին օրենքի նախագիծը, որով մատչելի են դառնում բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկությունները։
Վիճահարույց է նաև վերջերս երկրորդ ընթերցմամբ ընդունված՝ «Անշարժ գույքի հարկով հարկման նպատակով անշարժ գույքի շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային գնահատման կարգը սահմանելու մասին» օրենքը, որը ռեալ վտանգներ է պարունակում անշարժ գույքի շուկայի և, ընդհանրապես, երկրի ներքին կայունության համար։
Ցավոք, այսօր բացակայում է քաղաքակիրթ բանավեճը, արդյունքում այս նախաձեռնությունների վտանգավորության մասին պատշաճ հետևություններ չեն արվում։
Պետական կառավարման և ընդհանուր հանրային բանավեճի որակը շատերին է ստիպում հետ քաշվել, հեռու մնալ։
Բայց դա լուծման ճանապարհ չէ։
Այսպիսի պայմաններում մտածող մարդկանց, արտահայտվելու համարձակությունը պահպանածների, իրավական համայնքի համախմբումը պարտադրված անհրաժեշտություն է։
Իսկ դա հնարավոր կլինի միայն մեկ պայմանի՝ ներհասարակական առողջացման և հաշտեցման դեպքում։
Հակառակ դեպքում մենք ունենալու ենք օրվա իշխանությունների քմահաճույքներին դիմագրավելու ունակություն չունեցող հասարակություն»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Twix-ի կոնֆետի մեջ կարի ասեղ են հայտնաբերել
«Ադրբեջանից և Թուրքիայից աջակցության ակնկալիք ունեն». «Փաստ»
Պարտությունը քաղաքական ու դիվանագիտական է եղել, ոչ թե ռազմական. Դավիթ Սարգսյան
Ինքնաթիռի պայթյունի հետևանքով 12 մարդ և մեկ երեխա է զոհվել․ (տեսանյութ)
«Ամուսնուս, աղջկաս մահվանից հետո հանուն Վաչագանիս էի ապրում, հիմա սա ապրել չէ». ավագ սերժանտ Վաչագան Դադալ յանն անմահացել է 2023 թ. սեպտեմբերի 19-ին «Լուսնյակ» կոչվող տեղանքում. «Փաստ»
Վաշինգտոնյան հուշագրի հակառակ կողմը
Կինը նիհարեցնող դեղամիջոց է ընդունել և հայտնվել վերակենդանացման բաժանմունքում
Արմեն Ստեփանյան. Էներգախնայող տեխնոլոգիաները կարեւոր են խոշոր բիզնեսի համար
Ոչ միայն անհատի, այլև գլոբալ անվտանգային խնդիր. զեղծարարությունները «կատարելագործվում» են, իսկ դրանց դեմ պայքարի միջոցնե՞րը. «Փաստ»
Ռուբենը մեր ժողովրդի պայքարի կենդանի ոգին է, նրա աննկուն, հայրենասեր և մարդասեր տեսակի իրական մարմնացումը. Ավետիք Չալաբյան
Վթար. հարյուրավոր հասցեներում մի քանի ժամ ջուր չի լինի
Նարեկ Կարապետյանի հարցազրույցը Թաքեր Կարլսոնին՝ հայ իրականության միջազգային հնչեղության նշան
Չափազանց բարդ իրադրություն, «մուսկուլների» ցուցադրում տարածաշրջանում. «Փաստ»
Ներկա «լավությունները» հետո ժողովրդի «քթերից են բերելու». «Փաստ»
Դոլարը թանկացել է, ռուբլին՝ էժանացել․ փոխարժեքն՝ այսօր
Օրվա խորհուրդ
Մշակութային արժեքների արտահանման համար պետտուրքի նոր տեսակ կսահմանվի. նախագիծ. «Փաստ»
Դպրոցներում ուսուցիչների սուր պակաս կա. «Փաստ»
«Սա միջանկյալ հաղթանակ է. եթե այս իշխանությունը վերարտադրվեց, ապա հայտարարագրման համակարգը սկսելու է գործարկել այլ եղանակով». «Փաստ»
Իշխանության քմահաճույքները կատարելու «կամավորականները». «Փաստ»
Սկանդալ Սևանի շուրջ. ինչո՞ւ նույնիսկ Փաշինյանի կողմնակիցները չկարողացան լռել. «Փաստ»
«Երրորդ տարին էր, որ հայտ էի ներկայացնում, երբեք չեմ հանձնվել». Ալբերտ Արմենակյանի երազանքի ճանապարհը՝ դեպի «Մանկական Եվրատեսիլ»
Տարվա սկզբից ի վեր Հայաստանում ճանապարհատրանսպորտային պատահարներից մահացել է 226 մարդ
Պետք է խուսափել ընդհարումներից, ներդաշնակ գործակցել․ Արամ Ա Վեհափառ Հայրապետի ուղերձը
Արմեն Գրիգորյանը Մոսկվայում ելույթ է ունեցել խաղաղության ու «Թրամփի ուղու» մասին
Ադրբեջանի տարածքով տեղափոխվող ռուսական ցորենի առաջին խմբաքանակը հասել է Հայաստան․ Պապոյան
ՀՀ ԱԳՆ գլխավոր քարտուղարն ընդունել է Եվրոպական հանձնաժողովի պաշտոնյային
Հովիկն ասաց՝ Նիկոլին չեմ կարող մենակ թողնել
Ալիևը հանձնարարականներ է տալիս «Հայաստան ադրբեջանցիների վերադարձի» համար․ իրանագետ
Ե՞րբ կմեկնարկեն դպրոցների ձմեռային արձակուրդները
Լևոն Արոնյանը դուրս է եկել 2025 թ. ՖԻԴԵ-ի շախմատի աշխարհի գավաթի 3-րդ փուլ
Հայտնի է ուսուցիչների 2025 թ. կամավոր ատեստավորման ժամանակացույցը
«Գագիկ Ծառուկյան» հիմնադրամի աջակցությամբ «Առաջարկ Հայաստանին» նախաձեռնության շրջանակներում իրականացվող մրցույթում իր ակտիվ ներգրավվածությունն է ունենալու «Հայաստան- Արցախ» ՀԵՄ-ը
Փաշինյան, բարոյականության հարցով ես զբաղված, բայց Ալիևի զավթողական ծրագիրը աղբարկղ չես ուղարկում
Ռուսաստանն ու Հայաստանը ամրապնդում են ռազմավարական համագործակցությունը՝ նոր երկաթուղային երթուղու միջոցով
Վաղվանից ջերմաստիճանը կբարձրանա՞
ՀԱՄԱՍ-ը Իսրայելին կփոխանցի ևս մեկ պատանդի դի
Վթար է․ ջուր չի լինելու նոյեմբերի 6-ին և 7-ին
Աշխարհում կա՞ այլ օրինակ, որ հանրային ծառայություն մատուցող ընկերության սեփականատերը առաջարկի նվազեցնել ծառայության արժեքը, իսկ պետությունը մերժի դա իրագործել
Փաշինյանը Կիպրոսում Հայաստանի ռազմական կցորդ է նշանակել
Հայաստանում սոցիալական արդարությունն այլընտրանք չունի․ Մհեր Ավետիսյան
Մահացել է Ռուբեն Ներսիսյանը
Պրեմիերա. Լիլիթ Հովհաննիսյան, Կարո Այրումյան`«Ինձ թվում ա»
Բնակարանում հայտնաբերվել է կնոջ մարմին. տեղում ամուսինը ոստիկաններին հայտնել է, որ ինքն է նրան կյանքից զրկել
Այս իշխանությունը բանտում է հայտնվելու, այլ տարբերակ չկա. Ցոլակ Ակոպյան
Հայաստանում առնվազն կես միլիոն մարդ գտնվում է աղքատության ճիրաններում. Հրայր Կամենդատյան
ԱրարատԲանկը` «Ուրարտու» ֆուտբոլային ակումբի տիտղոսային հովանավոր
Սկանդալ Սևանի շուրջ. ինչո՞ւ նույնիսկ Փաշինյանի կողմնակիցները չկարողացան լռել
Ֆլիկ․ Հերթական ցնդաբանությունն է
Մետրոպոլիտենն արդեն գործում է բնականոն ռեժիմով
